پاد-زیبایی شناسی نوعی رابطه فلسفه با هنر است که بر پایه آن، هنر خود مولد حقيقتهاست. پاد – زیبایی شناسی هنر را به صورت شیء یا موضوع فلسفه درنمی آورد و به جای پرداختن به تأملات زیبایی شناختی دقیقا به توصیف تأثیرهای درون فلسفه ای می پردازد که هستی مستقل اثرهای معین هنری را از خود به جا می گذارد.
در نگارش کتاب حاضر، دو ایده راهبر کار نویسنده بوده است. اول نگاهی به تکامل فلسفی اندیشه هوسرل و دوم طرح برخی تحلیل های فلسفی او که سهمی سازنده در معرفت بشری دارد. شرح پدیدارشناسی هوسرل از نظر منطقی باید با روش پدیدارشناختی شروع شود اما نویسنده ترجیح داده است این شرح را به تناسب ترتیب تاریخی سرفصل های پدیدارشناسی آغاز کند و اینکه چگونه هوسرل به تصویر واضحی از روش خود رسیده است. کتابی که در دست دارید شامل چهار فصل است. فصل نخست به شکل گیری تفکر فلسفی هوسرل، خاستگاهها و تأثیر آن اختصاص دارد. فصل دوم به تحلیل هوسرل از کنش ذهنی در کتاب پژوهش های منطقی می پردازد که هدف از آن ارائه یکی از درخشان ترین تحلیل ها از مسئله آگاهی است: تمایز بین ماده و کیفیت کنش های ذهنی و نظریه حقیقت و بداهت. فصل سوم بر شرح روش پدیدارشناختی و چگونگی تبدیل این روش به فلسفه آگاهی متمرکز است. در فصل آخر معرفی کوتاهی از موضوعات اصلی دوره متأخر پدیدارشناسی هوسرل انجام می شود؛ یعنی پدیدارشناسی استعلایی، ایدئالیسم، مفهوم تقویم ابژه التفاتی، اگر شناسی، پژوهش های هوسرل در خصوص رابطه بنیاذهنی و دست آخر، یکی از مهم ترین دیدگاه های او یعنی زیست جهان.
افلاتون از پیرمردی که گفت بر سر سلسله درسهای فضیلت حاضر میشود، پرسید: «کی میخواهی بر اساسِ فضیلت زندگی کنی؟ تا به ابد نمیتوان تأمل کرد، روزی هم باید به فکر عمل به آن بود. » اما امروز ما میپنداریم آنان که چنان زندگی میکنند که میآموزانند، در رؤیا به سر میبرند.
امانوئل کانت دائرةالمعارف فلسفه
این اثر از معروف‌ترین داستان‌های کودکان و سومین داستان پرفروش قرن بیستم در جهان و همچنین یکی از پرفروش ترین کتاب های تمام دوران ها است. در این داستان اگزوپه‌ری به شیوه‌ای سورئالیستی به بیان فلسفه خود از دوست داشتن و عشق و هستی می‌پردازد. او طی این داستان از دیدگاه یک کودک که از سیارکی به نام ب۶۱۲ آمده، پرسشگر سوالات بسیاری از آدم‌ها وکارهای آنها است. این اثر به بیش از ۱۵۰ زبان مختلف ترجمه شده و مجموع فروش آن به زبان‌های مختلف از دویست میلیون نسخه گذشته‌است.
آن چه میخوانید نامه‌های نقاش مشهور معاصر، هانیبال الخاص، به شاعر نام آشنا، م. آزاد (محمود مشرف آزاد تهرانی) است. از شواهد امر چنین بر میآید که نامهنگاری بین این دو چهره‌ی شناخته شدهی هنر و ادب معاصر، حدود یک دهه ادامه داشته است؛ اما با تأسف آن چه در اختیار ماست، بیش‌تر مربوط به سالهای 1964 تا 1966 است. البته لازم به ذکر است که از سال 1967 نیز تک و توک نامههایی وجود دارد.
دربارهی اهمیت این نامهها و علت انتشار آنها، باید به چند نکته اشاره کنیم: نخست این که در این نامهها، عمق ارتباط بین این دو چهره‌ی مهم ادب و هنر سرزمینمان روشن میشود. رابطهای که بیشباهت به رابطه شمس و مولانا نیست. در اغلب این نامهها، شیفتگی هانیبال الخاص به م. آزاد به روشنی دیده میشود. حتی گاهی خود الخاص به رابطه‌ی شمس و مولانا اشاره میکند: «…من هر چه به گذشته بیش‌تر فکر میکنم و به خصوص آن زمان کوتاه، که عمری بود و زندگی و به قول تو آن راه رفتنها در حاشیههای آن سرزمین، محبتام به تو بیش‌تر میشود. البته سخت است، ابراز این نوع حرفها که به معاشقه میماند؛ ولی این حرفها حتی مولوی و شمسبازی نیست. دوستی خالص و الخاص است و من هر چه فکر میکنم که زندگی جز لذت این همدمیها و همنفسیها نیست و مرگ جز غم از دست دادن آنان. و هر وقت این حرفها را گفتیم، خجالتی بود و فلسفهبازی، برای جبران آن خجالت و بله و نه خیر (!)»
این کتاب درباره شناخت روش‌هاى تاریخ هنر و بررسى مسایل مربوط به تفکر تاریخى به رشته تحریر درآمده است؛ و پژوهشى است در خصوص آنچه تاریخ علمى هنر مى‌تواند انجام دهد، درباره امکانات و محدودیت‌هاى آن. این کتاب حاوى اندیشه‌هایى فلسفى درباره تاریخ است، ولى اشاره‌اى به فلسفه تاریخ به معناى طرح نظرى تاریخ جهان، یا منطق فرآیند تاریخى و حتى پیش‌گویى تاریخى ندارد؛ در اینجا کوششى براى استنباط فرآیند تاریخ از اندیشه‌اى والا یا گنجاندن همه رخدادهاى گذشته و آینده در یک قالب واحد به عمل نمى‌آید. از این لحاظ، به اصول راهنماى من در نگارش کتاب تاریخ اجتماعى هنر (1951) وفادار است. لیکن، دیدگاه و شکل تشریح موضوع، از پایه با کتاب یاد شده متفاوت خواهد بود. در آن کتاب، روش توصیفى را براى خود برگزیدم و هدفم این بود که پیش‌پنداشت‌هاى نظرى و قوانینى را که گمان مى‌کردم کشف کرده‌ام به‌طور کامل تابع توصیف و تفسیر پدیده‌هاى تاریخى گردانم. در آنجا وظیفه برگزیدن و انتقاد کردن از مقوله‌هایى که مبناى ادامه تفسیر بودند به خواننده کتاب واگذار شده بود. عمدآ از نوشتن پیشگفتارى به منظور
توضیح مستقیم درباره هدف‌ها و روش کارم خوددارى کردم. در یک معنا، کتاب کنونى مى‌خواهد جاى آن پیشگفتار نانوشته را بگیرد. در اینجا پیش‌پنداشت‌هاى فلسفى مفهوم تاریخ هنر از دیدگاه من، روشن و کامل مطرح شده‌اند و از مدارک تاریخى فقط براى نمایاندن مفاهیم بنیادى از نوع روشمند سود جسته‌ام. این بار، خواننده مى‌تواند در پرتو تجربه‌هاى شخصى‌اش در زمینه هنر و با یارى گرفتن از نگرش تاریخى خویشتن، این نظریه‌ها را محک بزند. هر جا عدم توافقى احساس کند، ممکن است نویسنده یا خواننده در خطا بوده باشند؛ نویسنده، در صورتى‌که واقعیات مشخص تاریخى را که موضوع کارش هستند از نظر انداخته باشد، و خواننده در صورتى‌که نتوانسته باشد از عهده تجرید لازم براى هر پژوهش روشمند برآید.
ویراسته ویلیام اوث ویت و تام باتامور
ترجمه اکبر معصوم بیگی
«فرهنگ نامه ی اندیشه ی اجتماعی مدرن» گستره ی پهناوری ازعلوم اجتماعی تا فلسفه، نظریه ها و آموزه های سیاسی، اندیشه های فرهنگی و جنبش های اجتماعی، ونیز نفوذ علوم طبیعی در همه ی پهنه های دانش و بینش را در برمی گیرد. این فرهنگ نامه نمایی فراگیر و معتبر از مضمون های اصلی اندیشه ی اجتماعی مدرن به دست می دهد و از وارسی در هیچ عرصه ای ازعرصه های تازه ی علوم انسانی فروگذار نمی کند. جستارهای بلند و کوتاه فرهنگ نامه، که به تناسب و اهمیت موضوع ها تدارک دیده شده است، خواننده را با جریان های مهم و روزآمد اندیشه ی اجتماعی، و گرایش های فلسفی و فرهنگی مدرن آشنا می سازد و شامل تک تک دانش های اجتماعی از انسان شناسی، زیبایی شناسی ، اینترنت، پاکسازی قومی تا اقتصاد نظام رفاه اجتماعی می شود. به جرئت می توان گفت که هر دانشجوی علوم انسانی می تواند متن های دانشگاهی خود را با فراغ بال وانهد و به مدخل های معتبر و درجه ی اول این فرهنگ نامه ی مرجع اتکای تام داشته باشد.
ارسطو/ ارستاتاليس/ اريستوتل(Aristotle) در سال 384ق م در شهري از مقدونيه بنام استاگيرا(Stagira) واقع در 300كيلومتري شمال آتن بدنيا آمد. پدر وي پزشك پادشاه مقدونيه نياي اسكندر معروف بود. در هفده سالگي براي تحصيل در مدرسه مشهور افلاطون موسوم به آكادمي به آتن سفر كرد. به اندازه بيست سال بعنوان دانشجو و سپس معلم، در آكادمي روزگار گذرانيد. پس از مرگ افلاطون ارسطو( با توجه به گرايشات ضد مقدوني آتنيان) نزد دوست خود، هرميا، حاكم شهر اسس(Assos) در آسياي صغير رفته و مشاور وي گرديد و با دختر خوانده وي ازدواج كرد. بعد از آنكه هرميا توسط سپاه ايران دستگير و اعدام گرديد، ارسطو به پايتخت مقدونيه رفت و آموزش اسكندر(همان اسكندر مقدوني معروف آینده)، پسر فيليپ پادشاه مقدونيه، را عهده دار گرديد. وقتي در سال 335ق م اسكندر به پادشاهي رسيد، ارسطو به آتن مراجعت كرد و در آنجا مدرسه خود بنام لاي-زي-يم(Lyceum) را برپا ساخت. از آنجا كه معلمان و دانشجويان اين مدرسه اغلب مباحثات خويش را در حال قدم زدن در باغ يا راهرو سرپوشيده مدرسه انجام ميدادند، اهالي اين مدرسه وپيروان و گسترندگان آموزه هاي فلسفي(متافيزيكي) ارسطو به Peripatetic)) راه روندگان يا مشائيون مشهور گشتند. در تاريخ فلسفه ايراني اسلامي عبارت “حكمت مشاء” به همين آموزه ها اشاره دارد، كه از نام آورترينان آنان، فارابي(مشهور به معلم دوم) و ابن سينا هستند. يك سال بعد از مرگ اسكندرمقدوني، به سال 323ق م، ارسطو به دليل فضاي گسترانيده شده ضد مقدوني در آتن، به املاك خانوادگي خود در Évvoia مراجعت نمود و سال بعد درگذشت.
2- آثار ارسطو: ميدانيم كه اوايل و هنگامیکه در آكادمي افلاطون حضور داشته، انديشه هاي خود را مانند استاد خود افلاطون در قالب گفتگو ارائه ميكرده است. ولي بجز چند قطعه از آنها كه در آثار نويسندگان بعدي يافت شده است، بقیه آنها از دست رفته اند. ارسطو نوشتارهاي حرفه اي و كوتاهي نيز داشته، ازجمله، واژه نامه فلسفه و خلاصه نظرات فيثاغورثيان. از اينها فقط تعدادي قطعات ناپيوسته باقي مانده اند. آنچه عمده و اصل از وي باقي است درسگفتارهاي دقيق و مرتب وي، تقريبا در باره تمام حوزه هاي دانش و ادب، است. آنچه ارسطو را مشهور و نزديك به دوهزارسال فصل الخطاب كرده بود، همين درسگفتارها بودند كه ديرتر توسط ويراستاراني تنظيم و نشر گردانيده شدند. از ميان اين آثار، گردآيه اي از درسگفتارهاست كه نام “ارگانون”(ابزار) را برخود دارد. ازاين جهت كه هدف آن گسترش نظری ابزارها و پايه ها است تا بتوان بر آنها دانستني محصل بناكرد. گردایه ارگانون ظاهراْ در نیمه دوم قرن اول میلادی توسط Andronicus of Rhodes تهیه و مرتب شده است. كارهاي ارسطو در دانش طبيعت در گردايه “فيزيك(طبيعت)” تنظيم گرديده است. اين گردآيه آثار شامل مطالعات و نظرات ارسطو در گستره وسيع از دانش، از جمله، ستاره شناسي، هواشناسي، گياه شناسي، زيست شناسي است. نگره هاي وي در باره هستي و خاصه هاي بودن، كه ارسطو خود آنها را فلسفه اولي(Prote Philosophia)ميناميد، بعد از “فيزيك” جاي گرفت، و ازاين جهت اين گردايه درسگفتارها نام “متافيزيك” (مابعدالطبيعت) برخود گرفت. ارسطو يكي از فرزندان پسر را با پدر همنام كرد، و رساله خود درباره اخلاق را به وي اهدا كرد. اين گردايه به “اخلاق نيكوماخوس” مشهور گشت، كه در واقع فلسفه اخلاق ارسطویی است. ازميان آثار ديگر وي بايسته است از “ريتوريكا” نام برد. ريتوريكا را ميتوان كاربرد صناعت کلام در استدلال ناميد. در كتاب “درآمدي به منطق” كه خط هادي و حامل اين وب نامه است، ريتوريكا افزون بر فصلهاي مربوط به زبان، بندي جداگانه در فصل “استدلال در زبان رايج” به خود ويژه كرده است.
ناگفته نماند كه، تا مدتها بعد از تنظيم آثار ارسطو، واژه “منطق/لاجيك” معمول نبود و مستقيماَ به خود ارگانون و مواد آن اشاره ميگرديد.
3– تا اينجاي سخن ….؛
ترجمه كامل ارگانون به فارسي از روي متن اصلي (يوناني) و با همين عنوان بكوشش پژوهشگر دكتر م.ش اديب سلطاني انجام و توسط مؤسسه انتشاراتي نگاه در تهران نشر گرديده است(1378خ). سبك ترجمه و پانوشت ها و ضميمه مترجم به ارزش ترجمه اين اثر تاریخی بسيار افزوده است. گزيده در پي آمده از پيشگفار مترجم به همين كتاب است كه در ابتداي پارنگاشت 5.1.2 آمده است: “منطق ارسطو(يي) تنها اکنون از ديدگاه تاريخي اهميت دارد، ولي خواندن منطق ارسطو.. …. شايد همواره و جاودانه مطرح باشد،…”
