مقاله دوپارگی فروید مقاله‌ای کوتاه اما بسیار کلیدی در فهم دیدگاه او و نقطه عزیمت بسیاری دیدگاه‌‌های پس از فروید بوده است. کتاب حاضر مشتمل بر مقاله اصلی و شرح های مختلفی است که از منظر مکاتب گوناگون روانکاوی در فرانسه، انگلیس و آمریکای لاتین بیان شده است. از رهگذر این تفاسیر، اهمیت مقاله و چشم اندازهای نظری و بالینی ما درباره روانکاوی و کاربست آن در جهان پیچیده امروز گسترش خواهد یافت.
کتاب روانشناسی اندوه مواجهه‌ای است با مسئله فقدان، داغداری و تجربه‌های اندوهبار. ریچارد گروس علاوه بر بررسی چیستی اندوه و اشکال مختلف آن، واکنش‌های انسانی به این مسئله را نیز می‌کاود. از این رو، محتوای کتاب موضوعاتی وسیع را پوشش می‌دهد. نویسنده هم از روانکاوی فروید، هم از عقایدی بی‌اعتبار که «مراحل» اندوه را گذرکردنی می‌داند و هم از هنجارهای اجتماعی و فرهنگی سخن می‌گوید که درک ما را از داغداری شکل داده یا محدود کرده‌اند. ویژگی برجسته این کتاب آن است که به زبانی که در توصیف اندوه به کار می‌بریم نیز پرداخته است.
جستارهای گردآوریشده در این کتاب، شامل طیف متنوع اما پیوستهای از مطالعات فروید دربارۀ نِوروزها و به‌طور عمده هیستری و نِوروز وسواس است که از رهگذرشان میتوان از تحولات صورتگرفته در رویکرد او نسبت به اختلالهای روانی، ریشهها و چگونگی پیدایش آنها، نحوۀ دستهبندی و شیوۀ درمانشان تصوری پیدا کرد. این نوشتهها هم حاصل تلاشهایی مداوم برای صورتبندی نظریِ یافتههای بالینی بر زمینی نوظهور و جدیدند و هم بخشی از مسیر کلی تاریخ روانکاوی را ترسیم میکنند.
نوشتههای بالینی فروید نشان میدهند که کشف قارۀ ناخودآگاه شبیه گذرکردن از دل جنگلی تاریک بوده که نیازمند میزان بالایی از صبر و حوصله، درک نقاط انسداد و کاستیهای نظری، شهامت جستوجوی مسیرهای تازه و ابداع مفاهیمی جدید برای پیریزی شالودههای این مسیرهاست. این تقلای دشوار و پرفرازونشیب قبل از هرچیز از بطن تجربه‌ای مشخصاً مدرن شکل گرفته، تجربۀ مواجهه‌ای خاص میان بیمار و درمانگر که متضمن انبوهی از سردرگمیها، تجدید خاطرهها، طفرهرفتنها، مقاومتها و بیدارکردن دردهای خفته است، تجربه‌ای که چشمی بینا و گوشی شنوا و حساس به کوچکترین جزئیات را میطلبد.
برخی روانکاوان اضطراب را مهم‌ترین احساسی دانسته‌اند که نظریه و عمل روانکاوی با آن سر و کار دارد. رساله مشهور بازداری‌ها، نشانگان و اضطراب شاید برجسته‌ترین اثر زیگموند فروید در زمینه مفهوم پردازی این پدیده و از مهم ترین آثار دوران پختگی اندیشه اوست که هرچند نزدیک به یک سده از زمان نگارش آن می‌گذرد، مضامین و تبیین هایش، به ویژه درباره مفهوم اضطراب، همچنان سرشار از نکات درخشان است. کتاب کنونی علاوه بر رساله اصلی فروید، شامل تفسیرهای مختلفی است که نظریه‌پردازان برجسته مکاتب گوناگون روانکاوی از این اثر و از نحوه صورت بندی اضطراب ارائه کرده‌اند.
مشهور است فروید در شرح منظورش از تداعی آزاد از تمثیل قطار استفاده می کرد. مثلا تصور کنید در قطاری نشسته اید و مناظر بیرون را برای همسفری که نمی تواند آن مناظر را ببیند توصیف می کنید. چه می بینید؟ یک درخت؟ تیر برق؟ کودکی زیبا؟ یا زنی که هراسان میدود؟ بسیار خب اما قطار فکر چطور؟ اگر افکار و احساسات من باطنی ترین و خصوصی ترین دارایی های من اند، پس چرا چنین بیگانه و دور و غریب می نمایند؟ چرا این قطار بله و آن قطار نه؟ بین زنجیره کلماتی که ناغافل در ذهن تداعی می شوند، چه ارتباطی وجود دارد؟ آیا در پس این نابسامانی ظاهری حقیقتی نیست؟ حتما چیزی هست. اگر نیست چرا برای ابراز وجود چنین به تقلا می افتد و مرا نیز به دست و پا زدن می اندازد؟ و اگر هست چرا همیشه لباس مبدل به تن می کند؟ چرا هیچ کلمه ای «آن» نیست؟ اینها که «آن» نیستند، از کجا می آیند؟ و این مسافر کیست اگر من بلیت سفر را نخریده ام؟
زمانی که فروید دلمشغول شرح اصطلاح اروس بود، اصل «جاذبه» را نیز به آن افزود تا این بار در حوزه روانکاوی نیز خدای عشق عامل به هم پیوستن و درآمیختن چیزها در نظر گرفته شود به نحوی که از این آمیختگی امری نو، زایا و زنده متولد گردد. از نظر فروید هدف اروس چیزی نبود جز صیانت از خود زندگی. نویسنده کتاب حاضر نیز با تأکید بر اصل جاذبه بر وجه زندگی بخش اروس تأکید می کند، عملکرد پیونددهنده آن را در سه حوزه بدن، عواطف و ذهن پی گرفته و در عین حال قیاسی برقرار می سازد بین مفهوم اروس در نظریه فروید و همین اصطلاح نزد اصحاب نظریه روابط ابژهای. ولی چون درک اصطلاح اروس مستلزم داشتن در کی درست از نظریه لیبیدوی فروید نیز هست لذا به خوانندگان علاقمند این مجموعه توصیه می شود در صورت امکان دو کتاب لیبیدو و اروس را در کنار هم مطالعه کنند، این روش مطالعه فرصتی مغتنم برای تکمیل بحث خواهد بود.
موجود قصه پرداز شاید یکی از نیکوترین نام هایی باشد که بتوان با طیب خاطر به انسان اطلاق کرد. آدمی همیشه دل خوش به همین قصه ها بوده و همواره سعی کرده هرچه بیشتر قصه هایی گیراتر و پرکشش تر برای خود دست و پا کند. فروید در رساله آینده یک خیال به بررسی تصورات خيال گونه انسان غربی از امور دینی پرداخته است. او سعی در ارائه تحلیلی روانکاوانه از این موضوع در غرب دارد و به نوعی این فرایند قصه پردازی باورمندانه را از منظر روانکاوی بررسی می کند. در این مجموعه، پس از مدتهاء رساله آینده یک خیال از آلمانی به فارسی ترجمه شده و در کنار آن سه شرح درباره جنبه های مختلف و البته مهم این رساله قرارگرفته است. هر یک از این سه شرح به کندوکاو در بعدی خاص از این رساله می پردازد و به نوعی تلاش می کند ارتباط این رساله با وضع کنونی خواننده هرچه بیشتر روشن شود.
نه می توان انکار کرد و نه می توان نادیده گرفت که پیدایش روانکاوی بیشک حاصل مواجهه زیگموند فروید جوان با بیماران مبتلا به هیستری بود. در زمانه ای که جامعه با تردید به واقعی بودن بیماری این افراد نگاه می کرد، فروید به مرور روش مرسوم درمان را کنار گذاشت و از آن پس با گوش سپردن به کلام بیماران و فریاد صامت تن ایشان دانست که مبتلا به هیستری تا چه اندازه رنج می کشد. فروید به ما آموخت تنها هیستری است که به دلیل تظاهرات منحصر به فرد و قابلیتش در نمادین سازی تنش و تعارض می تواند در کنار رؤيا «شاهراهی باشد به سوی ضمیر ناآگاه».
مشهور است فرد هیستریک بی آنکه مسئولیت پیامدهای خواسته اش را عهده دار شود، فقط و فقط می خواهد؛ می خواهد ولی حاضر نیست آنچه را می خواهد داشته باشد. پرسش معروف فروید «زن چه می خواهد؟» ریشه در همین باور دارد. لیکن امروز تقریبا عموم روانکاوان متفق القول اند که فرد مبتلا به هیستری هرچه بخواهد، بی شک، چیزی غیر از وضع موجود است. همین رویکرد انقلابی و اعتراضی است که پای هیستری را به عرصه های خلاقانه ای همچون هنر، سیاست و اخلاق باز می کند.
با توجه به اسطوره فرویدی قتل پدر نخستین، اساسا پیدایش تمدن مقارن بود با زمان شکل گیری صدای ملامت کننده درون یا به زبان خود فروید سوپراگو که احتمالا ما نام های دیگری به آن میدهیم: ندای وجدان، وجدان معذب یا تعارض اخلاقی. ظاهرا به دلیل همین تاریخچه اسطوره ای مشترک است که امروز همه سوپراگو داریم. گاهی با احساس گناهی که از منشأ آن بی خبریم، دست و پنجه نرم می کنیم و گاهی با احساس گناه در مورد افکاری که حتی خبر نداریم به آنها فکر می کنیم. همه می دانیم صدای سوپر اگو گاه چنان عذاب آور و توان فرسا می شود که روند طبیعی زندگی را به کلی مختل کرده و کوچک ترین و ساده ترین لحظات تصمیم گیری را به دشوارترین و سیاه ترین لحظات زندگی ما بدل می کند. این کتاب در مورد همین عامل ملامت کننده و همین صدای نامطبوع درون ماست.
تصعید یکی از اساسی ترین و جنجالی ترین اصطلاحات فرویدی است که ارتباطی تنگاتنگ با مباحث مطرح در نظریه های هنری دارد. مفهومی که همچون سرزمین رؤیایی ادبیات شبانی دلخواه و همچون آواز سیرنها دلچسب و فریبنده بوده و روانکاوان بسیاری را به خود دعوت کرده، اما تشنه و ناخرسند به زمین سفت و سخت اخلاقیات سوپر اگو و وجدان معذب بازگردانده است. تصعيد اتراقگاه مسافران فراوانی بوده است و روانکاوان بسیاری به سهم خود تلاش کرده اند گرهی از گره های این معضل باز کنند؛ البته اگر در نهایت گرهی اضافه نکرده باشند. نویسنده کتابی که در دست دارید نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ وی تلاش کرده به کمک نظریات رایج در جامعه روانکاوی بریتانیا و خصوصا نظریۀ «روابط ابژه ای» به شرح برخی امکانات و محدودیت های نظریه تصعيد فرویدی بپردازد.
