ژان کریستف حقیقتاً یک رمان موزیکال است. رمانى که گام ها و اصوات موسیقى را لابه لاى سطورش پنهان ساخته و هنگامى که سطر هاى آن خوانده مى شود گویى همه چیز در فضایى مه آلود فرو مى رود و تنها موسیقى به گوش مى رسد. رولان در این کتاب با زبان موسیقى سخن مى گوید و گاه که کلامش از سخن گفتن باز مى ایستد تنها مى نوازد و نت ها و اصوات موسیقى را در قالب کلمه ها و واژگان درمى آورد. موسیقى اى که گاه آدمى را به شور و هیجان وامى دارد و گاه متاثر مى سازد.
ژان کریستف موسیقیدان آلمانى است که پس از درگیرى با پلیس مجبور به ترک کشور شده و به فرانسه مهاجرت مى کند. ژان که طى دوران بلوغ فکرى اش دست خوش تحولاتى فراوان بوده و تا حدودى داراى روحى چند شخصیتى است، شخصیت اصلى و با دوامش به آرامى شکل مى گیرد و به یک ثبات معقول و منطقى مى رسد. زندگى ژان کریستف کرافت تا حد زیادى به زندگى و اندیشه هاى بتهوون، موتسارت و واگنر شبیه است اما از آنچه معلوم است ژان بیشتر به خالق خود مانند است تا به فردى دیگر. موسیقى در ژان نیاز شدیدى به دوست داشتن برمى انگیزد و کسى که خوب دوست مى دارد، دیگر کم و بیش نمى شناسد. خود را به تمامى در راه همه کسانى که دوست مى دارد ایثار مى کند. این عشق افلاطونى نصیب کسى نمى شود جز روح الیویه فرانسوى که روانش چون پناهگاهى است نرم و اطمینان بخش تا ژان سراسر هستى خود را به او بسپرد. ژان در دوستى با الیویه جهان را از منظرگاه دوست مى نگرد و هستى را با حواس دوست در آغوش مى کشد غافل از آن که طبیعت بى رحم در جدا کردن دو قلب که به یکدیگر عشق ورزیده اند هرگز عشق را در یک زمان از هر دو قلب برنمى کند بلکه چنان مى کند که یکى از آن دو زودتر از دوست داشتن باز ایستد تا همیشه آن یک که بیشتر دوست دارد فدا شود و این ژان است که هرگز نمى تواند در دوست داشتن لحظه اى به خود مجال سستى و اهمال راه دهد.
رومن رولان (1944 – 1866) کارشناس موسیقی و نویسنده، او آثار بسیاری درباره موسیقی دارد. درباره هندل و بتهوون آثاری مستقل پرداخت و شاهکارش ژان کریستف که طی سال های 1904 تا 1912 نگارش آن به طول انجامید، درباره یک موسیقی دان است.وی در 1901 ریاست بخش موسیقی مدرسه عالی مطالعات اجتماعی پاریس را به عهده گرفت. او نخست در دانشسرای عالی و از 1903 در سوربون سخنرانی های آموزشی درباره موسیقی انجام داد.از 1913 از کار کناره گرفت و در سوئیس ساکن شد، در 1938 به فرانسه برگشت تا از جنگ دوری نکرده باشد، اما به اسارت درآمد و در یک اردوگاه آلمانی زندانی شد و تنها وقتی دچار بیماری مهلکی شد آزادش کردند اما پیش از خاتمه جنگ در 1944 درگذشت.
جیمز موریه خودش گفته است وقتی «حاجیبابا»ی دغل را خلق میکرده بهشدت تحتِ تأثیرِ رمانِ ژیل بلاس[1] بوده است. او البته در سالهای نوجوانی نیز کتابِ هزار و یک شب را از شوهر خالهاش، ویلیام والْدگرِیْو[2] که بعداً اولین بارون رَدسْتاک شد، هدیه گرفته و خوانده بود. ولی میرزا ابوالحسن الگوی شخصیتی است که در اواخرِ رمانِ حاجی بابای اول با نامِ میرزا فیروز واردِ صحنه میشود، همو که در مقامِ ایلچیِ ایران رهسپارِ انگلستان است و حاجی را به عنوانِ منشیِ مخصوصِ خود همراه میبرد: و روشن است که در دومین رمانِ حاجی، ماجراهای حاجی بابا در انگلیس، شیرینکاریهای میرزا ابوالحسن در انگلستان در سفرِ اولش الهامبخشِ جیمز موریه در نگارشِ رمانِ دوم بوده است
[1]. Gil Blas، شاهکارِ e Alain-René Lesag (1747-1668). یک ترجمه فارسی از این رمان لوساژ به خامۀ میرزا حبیب اصفهانی نیز وجود دارد که هنوز انتشار نیافته است. (این ترجمه به همت غلامحسین میرزا صالح و به همت نشر معین در سال 1388 منتشر شده است/ تحریریه نشر نگاه).
[2]. William Waldegrave, the first Baron Radstock.
«پخمه» را بسیاری شاهکار عزیز نسین میدانند و یکی از چند داستان بلند اوست. نسین را بیشتر نویسندهای میشناسند که داستانهای کوتاه مینویسد. ویژگی برجسته آثارش طنز است. او نویسندهای است که از وقایع روزمره اجتماعی می نویسد. قهرمانان او افراد عادی کارگران، رانندگان تاکسی، کارمندان دولت، زنان خانهدار و خلاصه افراد متوسط اجتماع هستند. او تصویری واقعگرایانه از جامعه عصر خود به دست می دهد و با هنر خود که ساده نویسی است خواننده را درگیر ماجراهای خندهدار کارارکترهایش می کند. اگرچه اسم اصلی این اثر پخمه نیست اما مترجم محترم به خاطر کاراکتر اصلی کتاب که به همین نام خطاب می شود نام پخمه را برای آن برگزیده است.
هدف از نگارش کتاب «ادبیات آلمانی در قرن بیستم» از آغاز گسترش معلومات خواننده ایرانی بوده درباره این ادبیات در زمان یاد شده. گسترش به مفهومی فراتر از مفهوم رایج، که معمولا به کمیت توجه دارد، یا بیشتر به کمیت تا کیفیت. در واقع می توان گفت خواننده فارسی زبان آغاز راه را رفته است. که همان خواندن و آشنایی با این ادبیات باشد. که مطابق معمول نیز از نویسندگان و شاعران بزرگ آغاز می شود؛ نویسندگانی که شهرت جهانی یافته اند. ضمن آنکه خواننده را نیز هرجا که لازم بیاید با نقل قولی هرچند کوتاه با اینگونه مطالب آشنا می کند، تا با فضای حاکم در بحث های مربوط به هر نویسنده و به طور کلی نظریاتی که در تفسيرها و نقدهای رایج در محیط بومی آثار مورد بحث مطرح می شود در حد امکان تماس یابد. ادبیاتی که در این کتاب مورد بحث قرار می گیرد، آثار نویسندگان کشورهای آلمان، اتریش و بخش آلمانی زبان کشور سوئیس را در بر می گیرد.
بدون شک در ادبیات معاصر آمریکا، کمتر نویسندهای را میتوان یافت که همانند دونالد ریپولاک در به تصویر کشیدن فرهنگ عامه و پیچیدگیهای آن در قالب داستان تا به این اندازه موفق باشد. سبک روایی و پر از تعلیق ریپولاک بدیع و پر از خلاقیت است. آفرینش و خلق دلهره در شیطان، همیشه از کلیشههای همیشگی این سبک پیروی نمیکند و این همان جوهر و مایهای است که داستان را از سایر آثار جنایی ممتاز میسازد. بسان دو رمان دیگر پولاک _ سفرۀ آسمانی، داستانهای اوهایو _ داستان در فاصلۀ زمانی پس از جنگ جهانی و در اوهایو، قلب تاریک ایالتهای جنوبی دنبال میشود. ابرقهرمانی وجود ندارد و تمام شخصیتهای کتاب به یک اندازه در خط داستان پررنگ و تأثیرگذارند. در واقع قهرمان اصلی این کتاب شیطان است که افسار دیگران را در دست خود میگیرد و در قالب انسان، آنها را به نیایشگاه خود میکشاند.
در سال 2012 کتاب «شیطان، همیشه» برندۀ جایزه توماس و لیلیان دی. چافین شد و در همان سال همراه با ستایش و تحسین منتقدان، جایزۀ ادبی فرانسه و آلمان را نیز نصیب خود کرد. رمانی عجیب با نگاهی نو و قصهای پر از جذابیت.
داستانهای «عزیز نسین» گاه به صورت جدا و گاه در قالب مجموعه به فارسی ترجمه شده اند. آپارتمان اجاره ای، مجموعه ای از داستانهای کوتاه عزیز نسین است که می توان آن را از شاهکارهای نویسنده برشمرد. نسین با بهره گیری از طنزی گزنده، حوادثی را روایت می کند که خواننده ایرانی نیز با آنها بیگانه نیست. از اختلاس و فساد اداری تا فرهنگ مصرف گرایی و کالاپرستی، که در لایه های اجتماعی ترکیه رخنه کرده است و تحت عنوان مدرنیزاسیون، ارزش های اخلاقی کهن جامعه را به نابودی می کشاند. البته عزیز نسین حکومت و سیستم سیاسی را تنها مسبب عقب افتادگی کشور نمیداند و با نمایش خرافات و ساده اندیشی مردم، سعی در حفظ توازن قلم نقاد خود را نیز دارد. … « باید چیزی را به شما اعتراف کنم. من که امروز یک مامور پلیس هستم، در حقیقت لطف الهی است که پلیس شده ام. اگر چند روز دیگر بیکار می ماندم، خیلی بد میشد. چون اگر پلیس نمیشدم، مسلما دزد میشدم.» ‘
در نگارش کتاب حاضر، دو ایده راهبر کار نویسنده بوده است. اول نگاهی به تکامل فلسفی اندیشه هوسرل و دوم طرح برخی تحلیل های فلسفی او که سهمی سازنده در معرفت بشری دارد. شرح پدیدارشناسی هوسرل از نظر منطقی باید با روش پدیدارشناختی شروع شود اما نویسنده ترجیح داده است این شرح را به تناسب ترتیب تاریخی سرفصل های پدیدارشناسی آغاز کند و اینکه چگونه هوسرل به تصویر واضحی از روش خود رسیده است. کتابی که در دست دارید شامل چهار فصل است. فصل نخست به شکل گیری تفکر فلسفی هوسرل، خاستگاهها و تأثیر آن اختصاص دارد. فصل دوم به تحلیل هوسرل از کنش ذهنی در کتاب پژوهش های منطقی می پردازد که هدف از آن ارائه یکی از درخشان ترین تحلیل ها از مسئله آگاهی است: تمایز بین ماده و کیفیت کنش های ذهنی و نظریه حقیقت و بداهت. فصل سوم بر شرح روش پدیدارشناختی و چگونگی تبدیل این روش به فلسفه آگاهی متمرکز است. در فصل آخر معرفی کوتاهی از موضوعات اصلی دوره متأخر پدیدارشناسی هوسرل انجام می شود؛ یعنی پدیدارشناسی استعلایی، ایدئالیسم، مفهوم تقویم ابژه التفاتی، اگر شناسی، پژوهش های هوسرل در خصوص رابطه بنیاذهنی و دست آخر، یکی از مهم ترین دیدگاه های او یعنی زیست جهان.
صلیبی بر فراز آلمان در حال طلوع کردن است. صلیبی که هاینریش بل (1985-1917) از آن به نفرت یاد می کند و آن را مسبب فقز و بدبختی مردم آلمان می داند… صلیب شکسته . . . استقرار حکومت فاشیستی در آلمان و اعلان جنگ به اروپا باعث به وجود آمدن دو دیدگاه متضاد در دو برادر (هانس و کریستوف) می شود. انتقال آن ها به جبهه های شرق و غرب، جدایی و سرنوشت تلخی را رقم می زند.
بل در مقام نویسنده ای ضد جنگ، سرشت اهریمنی رایش و زشتی های جنگ را در یک داستان عاشقانه به تصویر می کشد و این شیوه ای است که کتاب را تبدیل به شاهکاری منحصر به فرد کرده است.
“حکایت قصر” یک روایت دراز دامن است از یک بنا؛ قصری که در عصر قاجار تفرجگاهِ شکارِ شاهان بود و در زمان رضاخان زندان مخوف شهر شد.عجیب که تا پایان، نامش قصر ماند.
پشت دیوارهای این قصر، هزاران آزاده و صاحب اندیشه به بند کشیده شدند؛ هتک حرمت شدند؛ شکنجه و آزار دیدند؛آزاد شدند. اما قصر، زندان ماند؛ حتی تا سالیان سال پس از انقلاب. امروزه روز اما این بنا تغییر کاربری یافته، باغ موزهای شده که مردم برای تفریح یا مرور تاریخ به تماشایش میروند.
“حکایت قصر” حکایت این بنا و زندانیان سیاسی آن در پنج دهه حکومت پهلوی است.