نگاه : مسعود خیام نویسنده نام آشنا ، امروز مهمان حضوری انتشارات نگاه بود .مثل همیشه سرزنده و خندان . بهانه حضور هم کتاب در دست انتشار شاهنامه برای نوجوانان است که در نمایشگاه کتاب امسال منتشر می شود.
مسعود خیام پیش‌تر کتاب‌های سعدی، حافظ و «موش و گربه»ی عبید زاکانی را برای نوجوانان بازنویسی و منتشر کرده است . در کتاب شاهنامه برای نوجوانان، «شاهنامه»ی فردوسی به نثر و زبان ساده برای نوجوانان در 700 صفحه نوشته شده است.
محور گفت و گوی ما در باره همین کتاب بود . از او پرسیدم به چه انگیزه ای شاهنامه ی حکیم توس را به زبان نثر برای کودکان و نوجوانان برگردانید؟
در کودکی همیشه آرزوی خواندن شاهنامه را داشتم اما زورم نمی رسید. قصه های شاهنامه را جسته و گریخته از بزرگترها می شنیدم اما دستم به اصل جنس نمی رسید. بعدها که شاهنامه را خواندم به بُعد آموزشی و جاذبه های پرورشی آن علاوه بر تمامی ابعاد دیگر شاهنامه پی بردم.
همان گونه که هومر قابل دسترس کودکان جهان است، شاهنامه نیز باید به دست نوجوانان برسد.
از او در باره شیوه بازنویسی شاهنامه پرسیدم و او گفت :
در این کتاب ابتدا قصه‌های بسیار جذاب «شاهنامه» را به زبان ساده گفته‌ام که پس از چند بار که با بچه‌های 14 – 15 ساله آن‌ها را چک کردم، از بازخوردهای آن‌ها فهمیدم که آن را پسندیده‌اند و با آن ارتباط برقرار می‌کنند. روش کارم نیز این‌گونه بوده که بعد از گفتن قصه، یک یا دو بیت از «شاهنامه» مربوط به همان قصه را آورده‌ام و بعد معنی واژه و ساختمان بیت را توضیح داده‌ام.
در حالی فنجان چای در دست داشت ادامه داد :با توجه به این‌که قصه‌های «شاهنامه» فوق‌العاده شیرین و زیبا هستند، کودکان با خواندن این «شاهنامه» آرام آرام به سمت این می‌روند که به سراغ خود «شاهنامه» بروند و آن رابخوانند. دستاورد این کتاب این است که کلاس «شاهنامه» را پایین نمی‌آورد؛ بلکه کلاس بچه‌ها را بالا می‌برد.
گفتم اثر شما با آثاری که دیگران در این زمینه انجام داده اند چه تفاوتی دارد؟
و مسعود خیام گفت :کار بر روی شاهنامه شروع شده و آثار مختلفی، همه خوب و پاکیزه تولید شده . کار من به زبان ساده تر و به اصطلاح “خوش خوراک”تر تقدیم نوجوانان شده است.
از خیام پرسیدم آیا همه بخش های شاهنامه را به زبان نثر برگرداندی و ایشان چنین پاسخ داد :
«شاهنامه» سه بخش اسطوره‌یی، حماسی و تاریخی دارد که در بخش‌های اسطوره‌یی و حماسی «شاهنامه» ارزش بسیار بالایی دارد. اما بخش تاریخ «شاهنامه» احتیاج به کار بسیار زیادی دارد و تا تحقیقات بزرگانه آن انجام نگیرد، نمی‌توان کار زیادی در حوزه کودکان بر روی آن صورت داد.
از نقطه نظر تاریخی بخش تاریخی «شاهنامه» چندان ارزشی مانند بخش اسطوره‌یی و حماسی آن ندارد و بنابراین این بخش برای خواندن تاریخ پیشنهاد نمی‌شود؛ ولی در همین بخش چند نکته مهم وجود دارد که از جمله آن‌ها این است که نشان می‌دهد چگونه پادشاهی ساسانی ایران به دست اعراب منقرض شد.
از خیام پرسیدم آیا زبان نثر شاهنامه با توجه به مخاطب نوجوان دارای شاخصه های خاصی است؟
تمام تلاش خود را کرده ام که با زبان ساده ی امروزی با نوجوانان سخن بگویم و خوانندگان قبل از چاپ، به سادگی و روانی زبان اشاره کرده اند.
به عنوان سوال آخرازاو پرسیدم به نظر شما شعر به زبان نثر قابل برگردان است؟ اگر شاهنامه را به زبان نثر آن هم نوجوانانه برگردانیم، آیا شکوه زبان فردوسی سقوط نمی کند؟
اگر به حجم کارهایی که درمورد شکسپیر انجام شده نگاه کنیم، به حیرت دچار می شویم. شاهنامه هنوز بسیار جای کار دارد. البته شاهنامه اصل در بازار است و کارهای خوب در جهت تصحیح آن انجام شده اما باید به نحوی باشد که جوان تر ها نیز از آن سر در آورند.
امیدوارم روزی کارتون های شاهنامه و انیمیشن های آن و فیلم ها و نقاشی های آن را ببینیم. شاهنامه کتاب مهمی است که با توجه به اهمیت آن به جرأت می گویم هنوز ده درصد کار لازم بر روی آن انجام نشده است.
گفت و گو با محمدرضا محمدی آملی