توضیحات
گزیده ای از مجموعه اشعار فدریکو گارسیا لورکا
رؤياىِ پارچه‌هاىِ الجزاير و دَمشق
خشونتِ قلب ما عطرآگين مى‌كرد
گیسوان تو مى‌نواخت
هماهنگ با ستارگانِ رنج‌ات سُترگ.
مجموعه اشعار فدریکو گارسیا لورکا
مجموعه اشعار
فهرست
پيش‌گفتار 21
كتاب شعر (1920-1918) 27
مارمولك پير 29
ترانه‌ى ميدانچه 33
كنسرت ناتمام 37
چكامه‌ى آب دريا 39
طلوع 41
در ياد 43
سايه‌ى روح من 45
الماس 47
ديدارهاى حلزونى ماجراجو 49
مرثيه 58
باران 63
تأمل زير باران 66
نغمه‌ى بهارى 68
ترانه‌ى غمگين 70
دريا 73
سپيدارانِ نقره‌فام 75
پرسش‌ها 77
سنبله‌ها 78
ترانه‌ى يك روز جولاى 81
آوازى ديگر 86
سيگار! 88
صبح 92
عصر 97
اگر دستانم مى‌توانست از هم بگسلد 99
ترانه‌ى عسل 101
ترانه‌ى پاييزى 104
سوگسرودى براى خوواناى مجنون 107
آواز 111
درختان 114
رؤيا 115
ماه و مرگ 117
رؤيايى ديگر 119
آشيان 121
هواى شبانه 122
بلوط‌ها 124
چشمه‌سار 127
تمناى درخت غار 133
راه 137
چشم‌انداز 140
پرنده‌ى كاغذى 143
نغمه‌ى درون 146
سوگسرود سكوت 149
شبيخون 153
غروب شده است 155
آواز براى ماه 157
مشاوره 161
حياط نمناك 163
تصنيف 165
نوامبر 167
ساعت ستارگان 170
بادنماى افراشته 172
ضرباهنگ پاييز 175
ترانه‌ى شرقى 182
كانته خوندو (1921) 187
شعر پيكان 189
شب 190
سويل 191
دسته 193
گام 194
خدنگ 195
بالكن 196
سپيده‌دم 197
مارِ زنگى 198
شمعدان 199
انجير وحشى 200
صليب 201
آناناس وحشى 202
پيشگويى گيتار 203
گيتار 204
شعر تنهايى 206
گرافيك پِتِنرا 207
شش رديف 208
شعر سيگيرياى كولى 209
نغمه‌ى سه رود 211
سه شهر 214
گرافيك پِتِنِرا 216
اين طرح 218
نغمه‌ى فلامنكو 220
نغمه‌ى فلامنكو 222
شعر تنهايى 223
شعر سيگيرياى كولى 225
شعر تنهايى 227
شعر تنهايى 228
شعر تنهايى 230
رقص و آواز فلامنكو 231
لولا ]دو دختر[ 232
رقص فلامنكا 234
دانشگاه 236
آواز مادرِ آمارگو 238
آواز كولى كتك‌خورده 239
دشت 240
پرچم چهارم 252
مالاگِنيا 258
دهكده 259
آمپارو 260
شعرهاى پراكنده 263
مانداب‌ها 265
آواز عروسك 267
چهار ترجيع بند زرد 269
مستخدم 271
من مى‌دانم 273
حاشيه‌نشينان رود 274
ليمو و پرتقال 276
مردمان مى‌رفتند 277
ترانه‌ها 279
به گوشِ يكى دختر 280
سورونگو 281
جريان آرام 282
گلايه 283
شب 285
نيمه شب 286
صنوبر و برج 287
ترانه 288
ماه سياه 289
بَسامد 290
نذر 291
مزمور 292
ديدار 293
نغمه 294
بيرون 295
كشتگاه 296
او 297
طنين 298
باغ ليمو 299
ديوان 301
آذرخش 302
كَژى 303
بسوىِ… 304
جريان 305
هر آواز 306
گل سرخ 307
نوانخانه 308
مادر 309
يكى 310
يك ستاره 311
نوار 312
زير 313
بزرگترين اندوه 314
شعاع 315
تَرَنُم 316
اَزَل 317
چشمان 318
هوا 320
برسِئو در آينه خفته 321
كجا فرو شود آرزو 323
واقعيت 324
زاويه‌ى ابدى 326
پُوريكو 327
خاطره 328
آب، به كجا مى‌روى؟ 329
طاقِ ماه‌ها 331
ديو مردِ سپيد 332
آواز پسرى كه هفت قلب دارد 333
وسوسه 335
زمين 337
تشويش 338
ويژگى‌ها 339
گوشه‌ى آسمان 340
جمع 341
وِنوس 342
بادبادك 343
آينه‌ى بزرگ 344
انعكاس 345
اقاقيا 346
نماد 347
گر تو… 348
پرى دريا 349
آواز ماه نوامبر و آوريل 350
هوا 352
چوبدست زائر 353
لك لكِ موسيقا 354
پايانِ فصل گرم 355
همو 357
تالاب 359
پيش در آمد 360
علفِ هرز 361
جنگل ساعت‌ها 363
ديدگاه كلى 364
ترانه‌ى يأس 365
پيكان 366
تقريباً سوگواره 367
بدرود 368
وانهاده 369
ترانه‌ى كودكى كه هرگز زاده نشد 371
آواز شبانه‌ى ملاحان آندولس 372
طلوع و زنگ! 374
ساعتِ هول 376
آواز روزى كه مى‌گذرد 378
خورشيد شكسته است 380
ترانه‌ى نخستين آرزو 382
تصويرهاى آسمان 384
غروب پنجشنبه‌ى مقدس 387
درياىِ لاتين! 389
به كاتالينا بارسِنا 390
خداحافظ 391
به دوستم ماريا ترِه‌سا 392
آواز 393
تنهايى نا امن 395
ترانه‌ى مرده‌ى كوچك 398
رُباعىِ كوبايى 400
سنگ نبشته‌ى گور براى ايساك آلبِنيس 401
گياه نامه‌ها 402
به كارمِلا، پِرويى 406
چه دارد آب رود؟ 407
براى مجموعه‌ى كامل شعر آنتونيو ماچادو 410
نيايش گل‌هاى سرخ 414
گرانادا 420
تقرير 424
ابليس 427
پرى دريا و خرچنگ 430
كودكى و مرگ 432
دنيا 434
آوازها (1924-1921) 437
گوناگون 439
ماه نيمه 440
آدم 441
روشنى ساعت 442
نمودار شبانه 443
افسانه 444
حلزون 445
مارمولك مى‌گريد… 446
آوازِ خوانده 448
آوازِ ديوانه 449
آواز سوار (1860) 450
آوازِ سوار 453
حقيقتى است 455
درخت كاشتم، درخت… 456
ماه برمى‌آيد 458
خيابانِ خاموشان 460
به سحرگاه مرد 461
دوشيزه به عشاى ربانى 462
پسرِ لال 463
كودك ديوانه 464
وداع 466
خودكشى 467
نرگس 469
به شيوه‌ى ديگر 471
ترانه‌ى بيهوده 472
دو ملاح به كرانه 473
دلتنگى مجسمه 475
آواز درخت خشك پرتقال 476
سه تصوير با سايه 478
آواز ماه 479
كودك من به دريا رفت… 481
سه تصوير با سايه 483
درخت آواز 484
شبانه‌هاى پنجره 486
عشق (با بال‌ها و پيكان‌ها) 490
تصنيف براى شهر سانتياگو 492
ترانه خواهد نور باشد 493
دومين سالگرد 494
وَراى جهان 495
آندولسى ها 497
باغ مارس 498
ضرب‌المثل 499
توازن 500
كتيبه 501
لوح 502
زنِ اسير 505
هر ترانه 506
گرانادا و 1850 507
نماد 508
آينه‌ى فريبنده 509
بادنماها 510
شكارچى 513
ترانه هفت دوشيزه 514
آوازهاى كودكانه 516
چرخ و فلك 518
ترانه‌ى دبستانى 520
اُمگا 522
به مارگاريتا (شيرگو) 523
سه داستان مصور 524
ميگِل پيسارو 526
تنهايى 528
ترانه‌هاى عاميانه (گردآورى) 531
سه برگ 533
تارارا 534
كافه زنان چينى 536
چهار قاطرچى 538
پسرانِ مونِلئون 540
ترانه‌ى دُون بويسو 544
كودك سويل 547
قارچ‌هاى خَئِن 548
رَنجه 550
شاهانِ وَرق 552
ترانه‌ى گهواره 553
سويل قرن هيجدهم 554
لالايى 556
زائران 557
كولى آوازخوان (1927-1924) 561
آواز ماه، ماه، ماه 563
نازنين و باد 565
رِه‌يِرتا 568
آواز خوابگرد 570
راهبه‌ى كولى 574
آواز رنج سياه 576
سَن ميگل 579
سَن رافائل 582
سَن گابريل (جبرئيل) 585
دستگيرى آنتونيتو اِل كامبوريو به راه سويل 589
مرگ آنتونيو اِل كامبوريو 592
مرده‌ى عشق 595
آواز احضاريه 598
آواز پليس شهرى اسپانيا 601
سه آواز تاريخى 607
ريشخند دُون پِدرو بر اسب 611
تامار و آمنون 615
چكامه 620
شاعر در نيويورك (1930-1929) 627
شعر تنهايى در دانشگاه كولومبيا 629
1910] ميان پرده[ 631
افسانه و ارابه‌ى سه دوست 633
كودكى تو بر چانه 637
سياهان 640
شاه هارلِم 642
كليساى متروك 648
خيابان‌ها و رؤياها 650
چشم‌اندازِ جماعتى كه استفراغ مى‌كند 655
چشم‌اندازِ جماعتى كه ادرار مى‌كند 658
قتل 661
كريسمس در هودسون 662
شهر بى رؤيا 664
چشم‌انداز كورِ نيويورك 667
تولد مسيح 670
سَحَر 672
شعر درياچه اِدِم ميلز 674
آسمانِ زنده 677
در كلبه‌ى كشاورز 679
گاو 682
دختر غرق شده در چاه 684
ديباچه‌اى بر مرگ 686
شبانه‌ى شكاف 688
منظره با دو گور و يك سگ اسيرى 692
ويرانه 694
ماه و دورنماىِ حشرات 696
بازگشت به شهر نيويورك 700
گورستان يهود 704
مصلوب 707
فريادى به سوى رُم (از فراز كرايسلر بيلدينگ) 709
چكامه 713
گريز از نيويورك 720
والس بر شاخه‌ها 723
شاعر به هاوانا مى‌رسد 725
غزل‌هاى عشق تاريك (1936-1935) 727
غزل تاجِ گل سرخ 729
غزل شِكوِه‌ى شيرين 731
زخم‌هاى عشق 733
شاعر از معشوق خويش مى‌خواهد كه برايش بنويسد 735
شاعر راست مى‌گويد 736
شاعر تلفنى با معشوق خويش سخن گويد 737
شاعر از معشوق خويش درباره‌ى شهر فريبناك كوئنكا پرسد 738
غزل شاعرى كه براى معشوق كبوتر فرستد 740
آى صداىِ نهانِ عشقِ تاريك 742
عشق به سينه‌ى شاعر بيارامد 743
شب عشقِ بى‌خواب 744
شعرهاى عاشقانه 745
عاشقانِ كشته‌ى كَبك 747
چكامه براى محراب ِ مقدس 751
قواعد 754
غزل 756
يادداشتى براى يك چكامه 758
كيست كه بر تن كند پيرهنم، چه كس برتن خواهد كرد؟ 760
چه كس گويد؟ 762
به كجا خواهى شد، عشق من؟ 764
سه نگاره‌ى آسمان ]قطعه[ 766
خداىِ عشق با عصا 768
لوسيا مارتينس 769
در اندرون 770
نو 771
تصنيف 772
در مالاگا 774
ترانه 775
زن بعيد 777
ترانه‌هاى عاشقانه 778
شعر شور انگيز 779
…بر پيكرت رنج بود و گُل 781
آوازِ ديجور 783
آرلِكين 785
عشق. عشق. عشق 786
ديدن‌ات نتوانستم 788
مادر مر ا به دهكده‌ها بِبَر 791
عشق، عشق 792
گرانادا، خيابان اِلويرا 794
بُز نَر 797
آرزو 800
ملاقات 802
اولين سالگرد 804
باغِ ليمو 805
تمشك با ساقه‌ى خاكستر 807
در چشمانت مار 808
ترانه‌ى كوتاه 810
ترانه‌ى كوتاه 812
ديباچه 814
نقش باغ 818
ترانه‌ى كوتاه 820
و من بوسه‌ها مى‌دادم تو را 822
شعرهاى چاپ نشده 823
آه تختِ هتل! آه تختِ شيرين! 825
از يافتن يكى بوسه‌ى تو 826
جمع بانوان به كرانه‌ى دريا 828
ديده‌ام به دَرّه‌ى غزالِ ساكن 829
همه: از سايه‌ى عكسِ راديوگرافى… 830
نگره بر منظر [I] 831
نگره بر منظر (II) 832
نُهمين ترانه‌ى گربه‌ها 834
سيسو 838
شُكوه: طلا، عود و مَرموك 839
باكره‌ى مقدس سخن گويد 840
سوگسرود 841
ديوانِ تاماريت 853
غزالِ عشق نامنتظر 855
غزال حضور هولناك 857
غزالِ عشق نا اميد 859
غزال عشقى كه نمى‌گذارد به تماشايش نشست 860
غزال كودك مرده 862
غزال ريشه‌ى تلخ 864
غزال يادِ عشق 866
غزال مرگِ تاريك 868
غزال عشق دلپذير 870
غزال گريز پا 871
غزال عشق صد ساله 873
غزال بازار صبحگاهى 875
قصيده‌ى مجروح آب 877
قصيده‌ى زارى 879
قصيده‌ى شاخه‌ها 880
قصيده‌ى زن آرميده 882
قصيده‌ى خواب در هواى آزاد 884
قصيده‌ى دست ناممكن 886
قصيده‌ى گُل سرخ 888
قصيده‌ى دختر زرّين 889
قصيده‌ى كبوتران تاريك 891
گاهشمار زندگى لوركا 893
فهرست منابع 895
پيش‌گفتار
هزار اسبِ پارسى مى‌خسبد
با ماهِ پيشانى تو به ميدان
آنگاه كه من در تلاشم تا پيوند زنم
چهار شب را به كمرگاه‌ات خصم برف.
]غزال عشق نا منتظر، ديوان تاماريت: 1936[
مجموعه‌ى حاضر دربرگيرنده‌ى مراحل رشد و شكوفايى شعر فدريكو گارسيا لوركاست. به همين دليل نيز بيشتر شعرها تاريخ سرايش خود را همراه دارد.
اولين بخش از اين مجموعه شعرهايى را شامل مى‌شود كه لوركا به تقريب طى 1920- 1918 سروده است. اين شعرها كه خاستگاه عرب ـ گرانادايى شعر لوركا را نمايان مى‌سازد، عمدتاً در «كتاب شعر» كه از نظر ساختارى متعلق به دوران پر شور و شرّ جوانى لوركاست، خلاصه مى‌گردد. بنابر اين، شايد از نظر زمانى بتوان شعرهاى اين دوره را كنكاشى براى پالايش زبان شعرى وى قلمداد كرد :
…
بر پيكرت رنج بود و گُل سرخ.
چشمان‌ات مرگ بود و دريا
دهان‌ات، لبان‌ات، قفاى‌ات، گريبان‌ات.
من به كُهَن سايه‌ى ديرينه‌ى عُمَر ماننده بودم.
رؤياىِ پارچه‌هاىِ الجزاير و دَمشق
خشونتِ قلب ما عطرآگين مى‌كرد
گيسوان تو مى‌نواخت هماهنگ
با ستارگانِ رنج‌ات سُترگ.
]اولين آوازها: 1917[
شعرهاى كانته خوندو (1921) نيز كه نشانگر دستيابى شاعر به نوعى خاص از سبك است، همچنان ادامه‌ى تأثير ديرينه‌ترين سنت‌هاى شعرى آندولس را نمايان مى‌سازد :
…
بر بلنداى كوه عريان
جايگاه صليب.
آب زلال و
درختان زيتون صد ساله.
به كوره راه‌ها
مردان رداپوش،
و به برج‌ها
بادنماهاى گردان
تا ابد چرخان
آه، دهكده‌ى متروك
در آندولس سوگوار!
]دهكده، كانته خوندو: 1921[
بخش بعدى شامل شعرهاى پراكنده لوركاست كه سال‌ها پس از مرگ شاعر با گردآورى دست نوشته‌هاى لوركا از سوى بنياد فدريكو گارسيا لوركا به چاپ رسيده است.
…
گروه مردمان به باغ‌ها نمايان
تن تو و احتضار من در انتظار
بر اسبان نور و با بال‌هاى سبز.
]عشق به سينه‌ى شاعر بيارمد، غزل‌هاى عاشقانه: اولين انتشار 1984[
…
به كجا خواهى شد، عشق من،
همدم و هستى من،
با نسيم در قدح
و دريا در بلور؟
]…[
]به كجا خواهى شد، عشق من؟، چنين گذشت پنج سال: 1930[
مجموعه آوازها شامل اولين آوازهاى لوركا (1921) و آوازها (1924-1922) حاوى شعرهاى برجسته‌اى از لوركاست كه جزو ماندگارترين آثار او نيز محسوب مى‌شود. در واقع، اين مجموعه نقطه عطفى در شعر اوست، چرا كه هم به لحاظ شكل و هم به لحاظ محتوا دوره‌ى جديدى را در شعر او رقم مى‌زند :
ساقه‌ى صدا و چهره،
بارى و ديگر بار
مى‌لرزد نوميد
در هواى ديروز.
]درخت آواز، آوازها: 1924- 1922[
ترانه‌هاى عاميانه (گردآورى ) نيز حاصل سال‌ها تحقيق در فرهنگ و ادبيات عامه اسپانياست كه در ادامه خواهد آمد.
اشعار كولى آوازخوان[1] (1927-1924) دربرگيرنده شعرهايى است
برخاسته از فرهنگ عامه و اسطوره‌هايش كه عمدتآ ريشه در باورهاى قومى و مذهبى اين سرزمين دارد. وجه مشخصه‌ى شعرهاى اين بخش را بايد در شيوه‌ى بيان روايى آن جستجو كرد. هرچند اين خصوصيت را مى‌توان در ديگر بخش‌ها، به‌ويژه در ترانه‌هاى عاميانه، تعميم داد :
…
به دروازه‌ى بيت اللحم
كولى‌ها گرد آيند.
سَن خوِسه، زخم آلود
بر باكره كفن پوشد.
سلا ح گستاخ
به تمام شب غُرََّد.
باكره به بزاقِ ستاره
كودكان شفا دهد.
]آواز پليس شهرى اسپانيا، كولى آوازخوان: 1927- 1924[
شاعر در نيويورك (1930-1929) نيز بخش ديگر اين مجموعه است. شعرهايى كه لوركا در طول اقامت خويش در دانشگاه كولومبيا مى‌سرايد كه خود آينه‌ى تمام‌نماى تضاد فرهنگى است. اين شعرها در كل گرايش خاص شاعر را كه كمتر در سروده‌هاى پيشين وى مى‌توان سراغ گرفت، آشكار مى‌سازد. شعرهايى به مفهوم واقعى كلمه فرا واقع‌گرا (سوررئاليستى) كه به‌نوعى، درك عميق شاعر را از وضع موجود نشان مى‌دهد :
…
آنان هستند كه ويسكى نقره نوشند
به كنار آتشفشان‌ها
و پاره‌هاى قلب بلعند از كوه‌هاى يخينِ خرس.
بدان شب شاهِ هارلم با يكى قاشق سخت
چشم كروكوديل‌ها بيرون مى‌كشيد
و به نشيمنگاه ميمون‌ها مى‌زد
با يكى قاشق.
]سياهان (شاه هارلم)، شاعر در نيويورك: 1930- 1929[
…
ماهى در ماه غوطه ور.
آب ساعتى خسبد
و دريا ساعت‌ها.
بانو بر سر شاخ مرده.
راهبه
به درون ترنج مى‌خواند.
دختر
از كاج به سَندروس مى‌رفت.
و كاج پَرِ چكاوك مى‌جست.
اما بلبل بر زخم‌هاى پيرامونش مى‌گريست.
و من نيز.
]گريز از نيويورك (والسى به‌سوى تمدن)، شاعر در نيويورك: 1930- 1929[
شعرهاى ديوان تاماريت (1936) ــ ديوان به معناى كتاب شعر و تاماريت نام ناحيه‌اى واقع در گراناداــ نيز پايان بخش اين مجموعه خواهد بود. شعرهايى كه به نوعى نمايانگر رويكرد دوباره شاعر در به‌كارگيرى همان سنت‌هاى ديرينه‌ى شعر اسپانيايى، به‌ويژه غزلسرايى، است.
…
نه بَر باد پايد نه بر پَرِ چَكاوك
آنگاه كه تو را يابم به سردابِ شراب.
نه بر خاك پايد نه بر پاره ابرى
وقتى كه تو به رود مى‌شدى غرقاب.
كى ديوِ آب فرو افتاد بر كوه‌ها
و دَرغلتيد دَرّه با سگان و سوسن‌ها.
و تنِ تو با سايه‌ى بنفشه‌ى دستانم.
به كرانه سَرد مُرد فرشته‌ى درگاه.
]غزال كودك مرده، ديوان تاماريت: 1936[
دونالد ام. آلن[2]
مجموعه‌ى حاضر داراى شعرهاى پراكنده و چاپ نشده‌ى لوركاست كه خواهرش، كونچيتا گارسيا لوركا پس از مرگ او گردآورى و منتشر كرده است ـ م.
[1] ترجمه‌ى نام كتاب به آوازهاى كولى درست نيست.
[2] . Donald M. Allen
زهرا رهبانی –
شوق فریاد نگون بخت ورزای درد
به هنگام مرگ
حسین –
آنگاه ک من بمیرم
به همراه گیتارم
دفنم کنید به زیر شن
آنگاه ک من بمیرم
در میان نارنجستان ها
و ریاحین دفنم کنید
گاه مرگ
اگر خواستید بسپاریدم
به یکی بادنما
آنگاه ک مرده ام…..