گزیده ای از کتاب مجموعه اشعار رهی معیری – پالتویی
سازِ سخن
آبِ بقا كجا و لبِ نوشِ او كجا؟ آتش كجا و گرمىِ آغوشِ او كجا؟
سيمين و تابناك بود روىِ مه، ولى سيمينه مه كجا و بُناگوشِ او كجا؟
دارد لبى كه مستى جاويد مى‌دهد ميناىِ مى كجا و لبِ نوشِ او كجا؟
خفتم به يادِ يار در آغوشِ گُل ولى آغوشِگُل كجا و بر و دوشِ او كجا؟
بى‌سوزِ عشق سازِ سخن چون كُند رهى؟ بانگِ طرب كجا، لبِ خاموشِ او كجا؟
عقده دشوار
اى باده نوشين، نگشايى دلِ ما رامشكل كه كسى چاره كند مشكلِ ما را
هرچند كه مورى به كم‌آزارىِ ما نيست آزار دهد هركه تواند دلِ ما را
هر خنده ما شمع‌صفت مايه اشكى است با گريه سرشتند تو گويى گِلِ ما را
پروانه پر سوخته را، بيمِ شرر نيست از برق چه انديشه بُوَد، حاصلِ ما را؟
از سينه برانگيز رهى، شعله آهى شايد كه شبى گرم كنى محفلِ مارا
گوهرِ ناياب
از آن اميدوارِ وعده فردا كُنى ما راكه با اين شيوه حالى، از سرِ خود واكُنى ما را
از آن‌خندى به‌روى مُدّعى، همچون قدح اى گُل كه گريان در ميانِ بزم، چون مينا كُنى ما را
تو گرمى‌از وفا با غير و من‌مى‌سوزم‌از غيرت هلاك اى‌دوست، زين دشمن‌پرستى‌ها كُنى‌ما را
چنين گوهر به دستِ هر كَسى آسان نمى‌افتد مده‌از كف، كه مشكل بعد از اين پيدا كُنى ما را
چه پُرسى كز رُخ و قدّت كدامين خوب‌تر باشد؟ سراپا نازِ من، حيران ز سر تا پا كُنى ما را
به جان، شرمنده لطفِ توايم اى چرخِ بازيگر كه با آزارِ خود، بيزار ازدنيا كُنى ما را
نهان در زيرِ دامن، آتشِ سوزان نمى‌مانَد تو اى سوزِ محبّت، عاقبت رسوا كُنى ما را
رهى، از بس كُنى توصيفِ صحراىِ جنون، ترسم كه آخِر همچو خود مجنونِآن‌صحرا كُنى‌ما را
در آغاز کتاب مجموعه اشعار رهی معیری می خوانیم:
فهرست
مختصرى در شرح حال و آثار رهى 19
رهى معيرى از زاويه ديد مادر 23
غزليات 27
سازِ سخن 29
عقده دشوار 30
گوهرِ ناياب 31
ناله جويبار 32
بوسه نسيم 33
داغِ محرومى 34
آشيانه تهى 36
جانِ غم‌پرور 37
زندانِ يوسف 39
بدى‌هاىِ من 40
اشك و آه 41
جامه فرسوده 42
شاهدِ گل 43
خنده برق 44
جلوه ناز 45
بر مزار صائب 46
نيم‌شب 47
در آرامگاه سعدى 48
رنگِ محبّت 49
ناآشنا 50
غنچه پژمرده 51
آتشِ جاويد 52
جلوه نخستين 53
سايه مژگان 54
نگهبانِ وطن 55
حاصلِ عمر 57
شب‌زنده‌دار 58
جلوه ساقى 59
هوسناك 60
طوفانِ حادثات 61
آشوبِ انجمن 63
ارزشِ لعل 65
دردِ مجنون 67
نصيب از هستى 68
بهزادِ افسونگر 70
عمرِ نرگس 72
ساغرِ هستى 74
صدف‌هاىِ تهى 76
بارِ گران 77
لاله داغدار 79
دامنِ دريا 80
صفاىِ شبنم 81
آزاده 82
گريه بى‌اختيار 83
بدخواهِ وطن 85
شرابِ بوسه 86
لبخندِ صبحدم 87
شعله سركش 89
مرغِ اسير 90
آتشِ گُل 92
سرگشته 93
آهنگِ جدايى 94
اشكِ حسرت 95
وصلِ حرم 97
فريادِ بى‌اثر 98
يارِ ديرينِ من 99
سرابِ آرزو 100
شهيدانِ وطن 101
بيگانه از خويش 102
جامه سرخ 103
سوسنِ وحشى 104
انتظار 105
آغوشِ صحرا 106
نازك‌اندام 108
حصارِ عافيت 109
ساغرِ خورشيد 110
پيرِ هرات 111
شكوِه ناتمام 112
رشته هوس 113
يادِ دوستان 115
شامِ بى‌سحر 116
بى‌نصيب 117
گلستانِ زندگى 118
فريبِ چرخ 120
خرمن برق 121
بهارِ شادى 122
پايانِ شب 123
وفاىِ شمع 124
برقِ نگاه 125
رقصِ سايه 126
برفِ بهمنى 127
ماجراىِ اشك 129
زبانِ اشك 131
رسواىِ دل 132
حاصلِ عمر 133
حديثِ جوانى 134
نيلوفر 135
خنده مستانه 136
زندانِ خاك 138
آغوشِ تب 139
نغمه حسرت 140
بهشتِ آرزو 141
داغِ تنهايى 142
اندوهِ دوشين 143
ناىِ خروشان 144
سراپا آتشم 145
دلِ زارى كه من دارم 146
گلبرگِ خونين 147
از خود رميده 149
آيينه روشن 150
ستاره بازيگر 151
دريا دل 153
حلقه موج 154
غرقِ تمنّاى توام 155
سايه آرميده 156
گوهرِ تابناك 158
بى‌سرانجام 159
سودا زده 160
مردم‌فريب 161
تشنه درد 162
حاصلِ مهربانى 163
آهِ آتشناك 164
پرده نيلى 165
مهتاب 167
خانه‌برانداز 168
چشمه نور 169
كوىِ مى‌فروش 171
بوسه نداده 172
آتشين لب 173
شمعِ خاموش 174
گياهِ اندوه 175
مكتبِ عشق 176
كوىِ رضا 177
غبارِ مشكين 179
ستاره خندان 180
طوفانِ اشك 182
شايسته آغوش 183
آرزو 185
نگاهِ گرم 186
شمعِ بى‌زبان 187
سيه‌مست 188
در سايه سرو 189
بر مزارِ مولوى 190
ساقى 191
وعده خلاف 192
خشك‌سالِ ادب 193
بوسه جام 195
اشكِ غم 196
بارانِ صبحگاهى 197
شاهدِ افلاكى 198
محنت‌سراىِ خاك 200
كوكبِ اميد 202
غمگسار 203
خيال‌انگيز 205
پاسِ دوستى 207
از ياد رفته 208
پرنيان‌پوش 209
گيسوىِ شب 210
خوابِ آشفته 211
جلوه خدا 212
پشيمانى 214
ماهِ قدح‌نوش 215
خاطرِ عاشق 216
غبارى در بيابانى 217
گريزان 218
غزليات ناتمام 219
نيرنگِ نسيم 221
شاخه گل 221
فريب 221
دلِ رنجور 222
لطفِ نهانى 222
محنتِ هستى 222
تلخكامى 223
منعِ دل 223
چشمه خورشيد 223
گُلستانِ وجود 224
نمى‌دانى 224
بايد خريدارم شوى 224
رازِ نهفته 225
اشك و آه 225
صبحِ پيرى 225
تيرِ نگاه 226
لبخندِ شادى 226
خانه‌سوزى 226
آرزوىِ گُل 227
آواره 227
غبار 227
مشتِ خسى 228
خرمنِ گُل 228
سايه هما 228
نسيمِ خوشدلى 229
شيوه محبوب 229
اشك 229
انتقام 230
سيه‌چشم 230
اشكِ من 231
داغِ جانسوز 231
قصايد 233
در بزرگداشتِ پيامبر اكرم(ص) 235
در بزرگداشتِ شاه مردان على(ع) 237
در بزرگداشتِ حضرت رضا(ع) 241
بهارِ جان‌پرور 243
در ستايشِ شاه مردان، على(ع) 246
مژگان 249
دستِ يزدان 250
بهار 251
كاروانى از گُل 253
ناله عاشق 255
چهره آفتاب 259
باده‌فروش 261
بنفشه سخنگوى 262
سايه گيسو 264
مثنويات 267
ساز محجوبى 269
خسته عشق 273
مريمِ سپيد 278
غزالِ رميده 280
عشقِ ايران 284
فرمانروايان ملك دل 286
پاريسِ آزاد 287
كاروانِ گُل 289
پرده‌نشين 291
بهارِ عاشقان 293
بادِ خزان 294
رازِ شب 296
عشق 298
گنجينه دل 299
خلقتِ زن 302
مار و غار 307
دوستى 309
در حرم قدس 311
گلِ يخ 315
برگ گل 317
براى سنگ مزارم سروده‌ام 318
رباعيات 321
فرهاد 323
سوختگان 323
جدايى 323
لعلِ ناب 324
مَردمِ چشم 324
ناله بى‌اثر 324
آشيان‌سوز 325
تمناىِ عاشق 325
بيدادگرى 325
ديارِ شب 326
لبِ نوش 326
بى‌خبرى 326
خانه به دوش 327
شباهنگ 327
اندوهِ مادر 327
افسونگر 328
چشمِ تر 328
آئينه صبح 328
در سوگِ صبحى 329
رازِ غنچه 329
در بسترِ بيمارى 329
مسعود 330
ناكامى و خشنودى 330
هم‌نَفَس 330
زنجيرِ طلايى 331
ديده و دل 331
فريبا 331
خرمنِ غم 332
چشمِ اشكبار 332
ستاره صبحگاهى 332
دل‌شكن 333
قصدِ آزار 333
انديشه و تشويش 333
سرِ سودايى 334
غنچه تنگدل 334
باده ناب 334
آبِ آتشين 335
گل نى 335
آرزو 335
قطعات 337
پاداشِ نيكى 339
پاسِ ادب 340
خورشيدِ جمال 341
رازدارى 341
ابناىِ روزگار 342
همّتِ مردانه 343
لاله كوهى 344
حق رأى 346
سرنوشت 347
فتنه آذربايجان 349
پندِ پيرانه 350
موىِ سپيد 351
چشمِ فيروزه‌گون 352
درياىِ تهى 352
دلدادگانِ من 353
آتش 355
سوگند 358
نابينا و ستمگر 359
دشمن و دوست 360
سنگريزه 361
نيروىِ اشك 363
مايه رفعت 365
كالاىِ بى‌بها 365
رنجِ زندگى 366
سخن‌پرداز 366
نگاهِ سخنگو 367
رازِ خوشدلى 367
شاخكِ شمعدانى 368
پزشك و بيمار 370
چشمِ نيلگون 371
پوشكين 372
دلِ من 374
زندانىِ حصارناى 376
بزمِ زهره 379
جمال‌پرست 380
جانانه دشتى 380
پل‌دختر (1) 382
پل‌دختر (2) 382
زاده آزاده 383
راز دانش 383
دختركِ لاله‌فروش 384
سايه اندوه 384
فتنه 385
پشيمانى 386
احترامِ پدر 387
فتح و شكست 387
گوهرِ يكتا 388
نسيمِ گريزان 388
پندِ روزگار 389
نشانه پيرى 389
تك بيتى‌ها 391
اشعار روز 399
نغمه فتح 401
عشق وطن 402
باغبان ملك 403
رشك جنان 404
نيش و نوش 405
باور مكن 405
رنج بيهوده 407
وطن 408
شور وطن 409
بوى درد 410
ترانه‌ها 411
سيرم از زندگانى (ابوعطا) 413
مرغ حق 414
ديدى اى مه (دشتى) 415
يار رميده 416
حاصل عشق 418
آذربايجان 419
اشك و آه 421
كاروان (دشتى) 422
داغ جدايى 424
راز نهفته (بيات اصفهان) 425
راز دل 426
درياى غم 427
مست از شراب (دستگاه همايون) 428
شور 429
بهار اميد 430
من آن ناله بى‌اثرم 431
ناله بى‌اثر 432
واى از شب من 433
شب عاشق 435
خزان عشق (دستگاه همايون) 436
لاله خونين (افشارى) 438
گل من كجايى (شور) 440
نغمه نوروزى 441
به كنارم بنشين (دستگاه همايون) 442
اميد زندگانى (ماهور) 443
شب جوانى (همايون) 444
نواى نى (دستگاه دشتى) 445
من از روز ازل ديوانه بودم (سه‌گاه) 446
شب جدايى 447
بهار عاشق (اصفهان) 448
من بى‌دل (سه‌گاه) 449
گل بى‌وفا (بيات ترك) 450
پيمان‌شكن (ابوعطا) 451
بهار شادى 452
ديدى كه رسوا شد دلم (دشتى) 453
آزاده 454
هستى 455
آرزو گم‌كرده 457
داغ جدايى 458
اى غم چه خواهى 459
رسواىِ دل 460
يارى عاشق 461
دامن عاشق 462
تو را خواهم 463
رسم يارى 464
گلبرگ 465
ندامت عاشق 466
بوى عاشق 467
آتش جان 468
شكوه عاشق 469
مستانه 470
شب من 471
در ستايش رهى 473
آفتابى در ميان سايه‌اى 475
گنجينه گوهر 478
از رهى به استاد خليلى افغانى 479
به ياد رهى 481
شاعرِ يگانه از كيومرث وثوقى (روشن) 485
آفتابِ انجمن از اميرى فيروزكوهى 489
فرِّ ادب از جواهر وجدى 496
داغ حسرت از دكتر على‌رضا ميثمى (پروانه) 498
بلبلِ بهشت از دكتر نيّر سينا 500
شكوهِ غزل از آصف فكرت (شاعر افغانى) 502
مهرِ تابنده از توران بهرامى 504
شاعر وارسته از كريم فكور 506
شمع شبستان از دكتر محمّد سياسى 508
مرگ غزل از مهدى ذكائى (نوشان) 509
سرود هستى از محمدعلى رياضى يزدى 511
«چرا اينچنين ماه تابان بميرد» از سيد جلال‌الدين افتخارزاده 520
از على‌اصغر سازگار 522
از اكبر شريفى «مينا» 524
از بناغلى علوى 526
نمايه الفبايى سطر اول شعرها 529
مختصرى در شرح حال و آثار رهى
شادروان محمدحسن معيرى به سال 1288 شمسى در تهران و در خاندانى بزرگ و اهل ادب و هنر ديده به جهان گشود. نياى او دوستعلى‌خان معيرالممالك در دوره ناصرالدين شاه وزارت خزانه را برعهده داشت و نياكان وى از روزگار سلطنت نادرشاه تا اواخر دوران قاجار همواره مصدر خدمات مهم و از رجال بزرگ عصر خويش بوده‌اند. از آنجا كه پدرش محمدحسن خان معيرى (مؤيد خلوت) چندى پيش از تولد رهى چشم از جهان بسته بود نام كوچك او را بر وى نهادند و بدين‌گونه شاعر شوريده و شيداى ما در دامان مادر پرمهر و هنرپرورى پرورش يافت كه نقش پدر را نيز براى وى ايفا مى‌كرد.
رهى كه از همان اوان كودكى سرشار از ذوق و استعداد هنرى بود پس از آشنايى ابتدايى‌اش با شعر و هنر در كنار مادر به مدرسه رفت و ضمن تحصيلات ابتدايى و دبيرستان به آموختن نقاشى و موسيقى نيز همت گماشت. در همين دوره بود كه ذوق شاعرى را در خود كشف كرد. وى در كتابخانه‌اى كه پدرش براى او به يادگار گذاشته بود به گشت و گذار پرداخت و خود را از چشمه فياض ادبيات كلاسيك ايران سيراب نمود. او با مطالعه غزل‌هاى سعدى و حافظ و مولوى و عراقى، موسيقى شعر و
تصاوير رنگين و مجازى اين پاسداران ادب پارسى را كه هركدام با شيوه‌اى بديع به غناى ادب پارسى افزوده‌اند به چشم دل مى‌ديد و با گوش جان مى‌شنيد و بدين‌گونه شيوه بيان ويژه خود را يافت.
رهى در عنفوان جوانى به سرودن شعر آغاز كرد ولى طبع دشوارپسند او به انتشار آن رضايت نمى‌داد. تا اينكه در سال 1306 ـ يعنى در سن 16 و 17 سالگى به تشويق دوستان، نخستينِ شعر خود را كه يك رباعى لطيف و بديع بود در يكى از جرايد ادبى آن زمان به چاپ سپرد :
كاش امشبم آن شمع طرب مى‌آمد وين روز مفارقت به شب مى‌آمد
آن‌لب كه چو جان ماست دور از لب ماست اى كاش كه جان ما به لب مى‌آمد
با چاپ اين شعر نام رهى شهره انجمن‌ها و محافل ادبى گشت و از آن پس شاعرى به‌نام رهى معيرى پا به عرصه پهناور شعر پارسى نهاد كه تا آخر عمر به قول على دشتى نويسنده و شعرشناس نامدار يكى از چهار شاعر غزلسراى برجسته ايران به‌شمار مى‌رفت.
رهى معيرى در عرصه ترانه‌سرايى نيز از شيدا و عارف و بهار دست‌كمى نداشت. او به تصنيف‌ها و ترانه‌ها روح و جان تازه بخشيد و با آهنگ‌سازان بزرگ و نامدارى چون رضا و مرتضى محجوبى و ابوالحسن صبا و روح‌اله خالقى در امر موسيقى همكارى مى‌كرد و در معيت زنده‌ياد داود پيرنيا سال‌ها در برنامه موسيقى گل‌ها حضور داشت. شعرها و ترانه‌هاى رهى معيرى كه با صداى خوانندگان برجسته‌اى چون بديع‌زاده، غلامحسين بنان و نيز محمدرضا شجريان به گوش جان‌ها مى‌رسيد، در بين خواص و عوام بر سر زبان‌ها افتاد و با ضبط در صفحات و نوارها نام او را به آن‌سوى مرزهاى افغانستان، تاجيكستان و هندوستان برد.
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.