شخصیت های داستان های عزیز نسین پیچیده نیستند. انسان هایی در قالب کارمند، صاحبخانه، رئیس اداره، شهردار و … که همه ما روزانه با آنها مواجه ایم ونثر عزیز نسین به آن جان می بخشد و برای خواننده دلچسب و واقعی می سازد.
نویسنده با به کارگیری طنز، مشکلاتی را از جامعه ترکیه ترسیم می کند که برای خوانندگان ایرانی کتاب بیگانه نیست… از اختلاس و دروغ تا ابتذال فرهنگی که ردپایش در تمامی داستان ها قابل مشاهده است.
«… نویسنده هفت تیرش را غلاف کرد؛ و میلیونر بزرگ شروع به شرح ماجرا نمود: میلیونر شدن خیلی کار مشکلی نیست! چیزی که مشکله، جمع کردن صد لیرۂ اول است.»
درس بزرگ زبان‌شعر این بود که با وجود فرهنگ پاپ معاصر، امر شعری صرفاً مهارتی نیست برای جان‌های حساسی که آرزو دارند خودشان را بیان کنند، بلکه همچنین روشی روشن‌فکرانه است که به مهم‌ترین موضوعات فلسفی و فرهنگی روز می‌پردازد.
امروزه . . . شخص گاهی خودش را آرزومند یک شعر غناییِ طبیعیِ شفاف یا سانِتی عاشقانه ــــ ترجیحاً دارای شمارِ زیادی قافیه، تکرار و برگردان بندِ ترجیع ــــ می‌یابد. در واقع، پس از دهه‌ها «مدرنیست‌آزاری»، همۀ نشانه‌ها حاکی از آن‌اند که مدرن‌ها با تمام نیرو برگشته‌اند، یا به بیان دقیق‌تر هرگز ما را رها نکرده‌اند.
مارجری پرلوف
برچسب “زبانْ‌شاعران” تفاوت‌های مهم‌تر میان آنها را پنهان می‌کند، و هدفِ این خوانش‌های من از متن‌های نمونه جداکردنِ مغلق‌نویسان از شاعران است. تمایز در میزانِ خودارجاعیِ بلعنده‌ای است که شخص به زبان می‌دهد، خودارجاعی بلعنده‌ای که سوژه و ابژه، هر دو، را با ردِّ میانجیگری میانشان انکار می‌کند.
صلیبی بر فراز آلمان در حال طلوع کردن است. صلیبی که هاینریش بل (1985-1917) از آن به نفرت یاد می کند و آن را مسبب فقز و بدبختی مردم آلمان می داند… صلیب شکسته . . . استقرار حکومت فاشیستی در آلمان و اعلان جنگ به اروپا باعث به وجود آمدن دو دیدگاه متضاد در دو برادر (هانس و کریستوف) می شود. انتقال آن ها به جبهه های شرق و غرب، جدایی و سرنوشت تلخی را رقم می زند.
بل در مقام نویسنده ای ضد جنگ، سرشت اهریمنی رایش و زشتی های جنگ را در یک داستان عاشقانه به تصویر می کشد و این شیوه ای است که کتاب را تبدیل به شاهکاری منحصر به فرد کرده است.
«بانو در آینه» مجموعه‌ای است از سبک‌های مختلفی که وولف در نوشتن استفاده می‌کرد. از یکسو آن جملات کاملا ذهنی او است که در داستان‌هایش مثل «لکه‌ای روی دیوار» نمایان می‌شود، از یک طرف رئالیسم خردکننده داستان‌هایی مثل «دوشس و جواهرفروش» است که خواننده را میخکوب خود می‌کند. تا سوررئالیسم داستان‌هایی مثل «نورافکن» تا … ویرجینیا وولف علاقه خاصی به رئالیسم صرف دارد. رئالیسم برای او دنیایی است که هر چیزی که لازم دارد در آن موجود است. هر کدام از نوشته‌های وولف دنیایی کامل هستند. وولف دوست ندارد چیزی ضعیف خلق کند. حتی داستان خیلی کوتاهی مثل «خانه اشباح» را طوری می‌نویسد که میخکوبت می‌کند. داستان‌هایش روی چارچوبی استوار، بنا شده‌اند. روایت‌ها، قدم به قدم، تو را به درون شخصیت‌ها می‌کشانند و می‌گذراند خوب با هم صمیمی شوید و بعد یک دفعه شوک خودشان را وارد می‌کنند. در داستان‌ها، چیزی آمده شده و گوشه‌ای پنهان است که می‌تواند داغانت کند. زیبایی کار وولف در همین است: تو را به عمیق ترین نوع غیر احساسی ارتباط با نوشته می‌رساند. طوری که نمی‌توانی راحت از ماجرایی که خوانده‌ای فاصله بگیری. داستان‌ها می‌توانند درونت نفوذ کنند. نفوذی دلچسب. و بعد درونت رسوب می‌کنند و اینچنین، در دنیای سرد راوی‌ها شناور می‌مانی. در فکر‌هایشان غرق می‌شوی، دنیا را از درون چشم‌های شان می‌بینی و دنیا از درون چشم‌ها آنها چقدر آشنا است. در صمیمیت کلمات شان، می‌توانی، به یک‌باره ببینی که جهان تماما انگلیسی آنها، همان روح زندگی، پر از زشتی‌ها و زیبایی‌ها را در خود دارد که شبیه به زندگی خود تو است. جایی در میان داستان، دیگر فکر‌های خودت است که دارد اثر را پیش می‌برد. جایی دیگر وولف وجود ندارد. تو خودت وولف شده‌ای.
جان استن بک یکی از شناخته شده‌ترین و پرخواننده ترین نویسندگان قرن بیستم آمریکا است. نگاه انسان‌دوستانۀ او به جهان و ترسیم چهرۀ رنج کشیدۀ مردم آمریکا بارزترین شاخصه‌های ادبیات استن بک به شمار می‌رود. «اتوبوس سرگردان» نیز مانند سایر آثار وی بیانگر شرح‌حال طبقۀ فرودست آمریکا پس از بحران‌های داخلی است. خلق شخصیت‌های داستان بر اساس واقعیت موجود در جامعه طبقاتی آمریکا صورت پذیرفته است. روسپیان و مهاجرانی که در پی رکود بزرگ و بیکاری سراسری با فقر دست و پنجه نرم می‌کنند و اتوبوسی که نماد این سرگردانی و زوال است. این کتاب در سال 1947 منتشر شد و مورد تحسین و ستایش منتقدانی قرار گرفت که نویسنده را به جانب‌داری از جنگ و افت ادبی متهم کرده بودند.
آن چه میخوانید نامه‌های نقاش مشهور معاصر، هانیبال الخاص، به شاعر نام آشنا، م. آزاد (محمود مشرف آزاد تهرانی) است. از شواهد امر چنین بر میآید که نامهنگاری بین این دو چهره‌ی شناخته شدهی هنر و ادب معاصر، حدود یک دهه ادامه داشته است؛ اما با تأسف آن چه در اختیار ماست، بیشتر مربوط به سالهای 1964 تا 1966 است. البته لازم به ذکر است که از سال 1967 نیز تک و توک نامههایی وجود دارد.
دربارهی اهمیت این نامهها و علت انتشار آنها، باید به چند نکته اشاره کنیم: نخست این که در این نامهها، عمق ارتباط بین این دو چهره‌ی مهم ادب و هنر سرزمینمان روشن می‌شود. رابطهای که بیشباهت به رابطه شمس و مولانا نیست. در اغلب این نامهها، شیفتگی هانیبال الخاص به م. آزاد به روشنی دیده می‌شود. حتی گاهی خود الخاص به رابطه‌ی شمس و مولانا اشاره می‌کند: «…من هر چه به گذشته بیشتر فکر میکنم و به خصوص آن زمان کوتاه، که عمری بود و زندگی و به قول تو آن راه رفتنها در حاشیههای آن سرزمین، محبتام به تو بیشتر می‌شود. البته سخت است، ابراز این نوع حرفها که به معاشقه میماند؛ ولی این حرفها حتی مولوی و شمسبازی نیست. دوستی خالص و الخاص است و من هر چه فکر میکنم که زندگی جز لذت این همدمیها و همنفسیها نیست و مرگ جز غم از دست دادن آنان. و هر وقت این حرفها را گفتیم، خجالتی بود و فلسفهبازی، برای جبران آن خجالت و بله و نه خیر (!)»
ویلیام سارویان نویسنده‌ای است که با طرح مشکلات عاطفی، مسائل درونی خانوادگی را برملا کرده و چالش‌هایی که از این طریف قهرمانان قصه با آن روبرو می شوند در برابر چشم خواننده می‌نهند. آنچه که می‌تواند باعث فروپاشی کیان خانواده شده و زندگی جمعی را در خود بپیچد. در رمان مضحک سارویان مشکل خیانت را نقطۀ محوری قرار داده و تأثیر آن را در زن و مرد و بچه به روشنی بررسی می‌کند. اثری پرکشش، جذاب و خواندنی که لحظه ای خواننده را به حال خود رها نمی‌کند. علاوه بر قصۀ جذاب، رمان مضحک یک اثر ادبی درخشان نیز هست.
«مرثیه‌ای برای آرژانتین» داستان تلخ مهاجرت و تبعید است. ماجرتی دلخراش دیکتاتوری‌‌های نظامی در آمریکای لاتین است. مادر و دختری به اجبار از زادگاه خود در آرژانتین کنده و پای به فرانسه می‌نهد. پدر زندانی‌است. ماجرا در خلال نامه‌نگاری‌های دختر با پدر می‌گذرد. در روند ماجرا، کنار آمدن با محیط تازه، تحول و دگرگونی جسمی دختر و سختی‌های خو گرفته با زندگی جدید مارا با بی منطقی ستم،محدودیت سیاسی و گرفتاری‌های روزمرۀ زندگی مهاجران بیشتر آشنا می‌کند. نویسنده با داستانی از زبان یک دختر نوجوان تصویری جذاب و البته دردناکک از تاثیر سیاست بر زندگی آدم‌های معمولی تصویر می‌کند.
«ناتسومه سوسه‌کی» از پیشگامان نهضت ادبی ژاپن به‌شمار می‌رود که نویسندگان نام‌آشنایی نظیر یوکیو می‌شیما و هاروکی موراکامی از شیوۀ نگرش و برخورد او به ادبیات داستانی تأثیر پذیرفته و به ستایش آثار او پرداخته‌اند. سوسه‌کی در میان خوانندگان ایرانی با رمان‌های «بوچان» و «کوکو» شناخته شده است. «من یک گربه هستم» نیز به مانند سایر آثار وی، برای انتقاد از کاستی‌های جامعۀ ژاپن و رشد نامتوازن سرمایه‌داری در این کشور از بیانی طنزآلود و گزنده بهره برده است. نویسنده با طرح موضوع خلاقانۀ خود به بررسی اخلاق و فرهنگ طبقۀ متوسط ژاپن می‌پردازد و این وظیفه بر عهدۀ گربه‌ای است که به عنوان قهرمان داستان، خود روایتگر این پیچیدگی‌ها و مناسبات اجتماعی حاکم بر جامعۀ سنت‌گرای ژاپن است.
قصه روشن
جواد مجابی
یادداشت‌های طنزآمیزی که گه‌گاه در روزنامه‌ها چاپ می‌کردم فضایی از دشمنی علیه من به‌وجود آورده بود که دشمنانم را عصبانی کرده و دوستان را از گرداگردم پراکنده می‌کرد. این یادداشت‌ها که اصولا به قصد اهانت و مسخره کردن افراد معینی نوشته نمی‌شد. همیشه این طور تعبیر می گردید که به قصد دست انداختن کسی یا بدنام کردن طایفه‌ای نوشته شده‌است. متاسفانه شیوه‌های ولنگارشان طوری بود که به انواع سوء تفاهم‌های رایج دامن می‌زند.
