مجموعه اشعار ادیب برومند

عبدالعلى اديب برومند

از ويژگى‌هاى ديگر من طبيعت‌گرايى و دلدادگى به مظاهر زيبايى و جمال است؛ از اين رو به مناظر طبيعى و باغ و صحرا و گل‌هاى رنگارنگ و گياهان زيباى خودرو و درختستان‌هاى شكوهمند و چهره زيباى خوبرويان و تجليات دل‌انگيز بهار عشق مى‌ورزم و اين طبيعت‌گرايى همواره پرتو عرفان را در دل و جان من تابان و فروزان مى‌گرداند. پس چنين است كه بخشى از اين كتاب به توصيف مظاهر طبيعت و تعريف بهار و خزان اختصاص دارد. همين خصلت مهرپرورى نسبت به جمال طبيعت مرا به دلدادگى نسبت به پديده‌هاى زيباى هنرى كه ساخته دست بشر است نيز واداشته و به هنرهاى تزيينى، به‌ويژه كارهاى ايرانى سخت دلباخته گردانيده است. چنانكه گردآورى اين‌گونه آثار پيوسته از سرگرمى‌هاى دلپذير و تفريحات سالم من بوده و هست و مايه بسى از آگاهى‌هاى هنرى نيز گرديده است. البته پيشرفت در خوشنويسى هم شوق اين كار را در حقير دامن زده است.

45,000 تومان

در انبار موجود نمی باشد

جزئیات کتاب

ابعاد 24 × 17 سانتیمتر
نوع جلد

گالینگور

نوبت چاپ

یکم

قطع

وزیری

موضوع

شعر معاصر فارسی

سال چاپ

1391

تعداد مجلد

دو

پدیدآورندگان

ادیب برومند

تعداد صفحه

1616

شابک

978-964-351-751-9

وزن

2.521

گزیده ای از مجموعه اشعار ادیببرومند

هان و هان بنگر در آن بالا که هست

حجره ای با شیشه ای رنگ رنگ

این اتاق کهنه ی نقشینه طاق

گپ بری گشته به اسلوبی قشنگ

در آغاز مجموعه اشعار ادیب برومند می خوانیم

به نام آنكه هستى را پى افكند         نواى عشق در ناى نى افكند

 

 

 

 

 

فهرست

 

 

 

پيشگفتار    27

روزگار دژم

 

 مقدمه       43

«عكس و اثر»             47

جهان ـ انسان              48

فرقت احباب              52

وطنيّه          53

«سوز دل»   57

نيروى جوان               59

«هنر رهبران قوم»        60

«وضع وطن»               61

«روز سياه»                  63

«دولت جاويد»           64

«زيور مردان»              66

نيروى سخن                67

از زبان وطنخواهان     68

ذلت ايران                  69

هنگامه جنگ             70

محيط خراب              71

شاهد رفاه                  72

اساس بيچارگى يا فقر                 73

مرغ خوشنوا               74

آثار بدبختى               75

هيزم‌آز       77

خاطره بهار 1323 خورشيدى     78

ابر هدايت                  82

چهره شاداب              83

مقال عشق                  84

ديار الفت   85

اُپرت ايران پرآشوب   86

با آهنگ مخصوص   86

به آهنگ مخصوص   87

به آهنگ مخصوص   93

«قسمت دوّم»              99

گل‌هاى موسمى

اى نام تو    125

دلخسته      126

نواى محبت                127

بهاران        128

مبدأ فيض                  129

ياد تو         130

ماه شب‌افروز             131

دولت همراهى           132

مرغ طوفان                 133

دل بى‌قرار                  134

شب مهتاب                135

لاف درويشى             136

مرغ گرفتار                137

مى‌روم       138

ناله شبانه     139

طاير سرگشته              140

خلوتگه عشق             141

بساط آشتى                142

ياد دوست                  143

بى‌مهرى     144

شراره توحيد              145

برق نگاه     145

كالاى عشق                146

دلشده آشنا                147

شهر خاموش              148

خاطر غمديده            149

نيامدى       150

فتنه چشم    151

طالب سرگشته           152

دير ويران   153

كوى عشق                 154

دل بيمار     155

منزلت عشق               156

نوگل خندان              157

بى‌هم‌زبان   158

شيشه دل    159

هشدارى به معشوق    160

گلشن راز                  161

ديدار يار    162

گوشه عزلت              163

بيداد           164

هنوز…        165

ذكر جاودان               166

فريبنده       167

قدر ناشناس                168

گل‌هاى وفا                169

مى‌گريستم                 170

ناز شست    171

پاى‌بند        172

اشتباه          173

صفحه دل                  173

دل شيدا     174

حاصل هستى              175

چشم فسونكار            176

همزبانى‌ها                  177

تبسم شورافكن           177

بيمارى عشق               178

دل‌آزار      179

سالى گذشت             180

دل‌آزرده    181

عقده‌گشا   182

شرر خيز     183

پيام دلدار   184

چشم مست                185

سايه عشق   186

سوسن گويا                187

شرح ملال                  188

گنجينه ما   189

خلوت خاطر              189

گريه مينا    190

در رهگذار عمر         191

پنداشتم كه…              192

بهار عمر     193

حسرت ديدار             194

بهار اشك                  195

زخمى عشق               196

چه باك از شكست    197

بى‌وفا         198

انفاس سحر                 199

درد آشنا    200

خورشيد عشق            201

نافه مراد     202

آوخ كه…   203

خلوت عشق               204

راه اشتياق   205

آرزوى دل                 206

يادش به خير               207

نقش حقيقت              208

دفتر عشق   209

من كيستم؟                 209

تغافل صياد                 210

همدم دل   211

غمخوار من                212

شور عشق   213

كوى انتظار                 214

فتنه غماز    215

خاطرات عشق            216

پايان افسانه                 216

كجا مى‌روى؟            217

كاخ محبت                218

داستان زندگى           219

آهنگ شكار              220

حديث معرفت           221

دور لاله     222

سايه ابر       223

انديشه طوفان             224

پس‌كوچه‌هاى غم      225

غمخانه قهر                226

چشمان سياه               226

به همسرم در بازگشت از سفر حج              227

بخت بيدار                  228

كعبه مقصود               229

پناهگاه من                 230

باران شوق                  231

ماه ايوان    232

رسم وفا     233

شعاع ماه    234

نوگل بستان                235

دولت ديدار               236

نقش ايوان                  237

خامه افسونگر            238

ديده حق‌بين               239

صبح سلامت              240

خشك و تر                241

دست جدايى              242

به سفر رفته                 243

شعله آه      243

تمثال دوست              244

قصه وصال                 245

راه مخالف                246

فرشته رحمت             247

بى‌تو           248

شكوه ناز    248

جانانه         249

مژده وصال                250

ملك غنا    251

سرشك غم                252

صحبت يار                 253

عاشق يكدل               254

چشمه مهتاب             255

دير خاموش               256

خطا            257

مسيحا نفس                258

تو كه بودى؟              259

ديار وجود                  260

سرچشمه بقا               261

ديده جان   262

ياد ايام       263

به همسرم بانو فرنگيس               264

ديده خونبار                264

گوشمال عشق            265

شهر آشوب                266

چشم بيدار                  267

آيينه راز     268

لاله خونين                  269

آسمان زيبايى             270

از راه مانده                271

مكتب عشق               272

پرتو عرفان                 273

غزل‌خوان   274

كوى انس                  275

هستى ناپايدار             276

غرور دل‌ربايى            277

يادگار من                  277

عروس چمن               278

چشم بلاخيز               279

آبشخور معنا               280

بامداد بهار                  281

چه خورى غم؟          282

منزل ويرانه                 283

صيد دل‌ها                  284

اى دل        285

خوش‌باورى‌ها            286

حديث غم                  287

رخ دوست                 288

گل‌هاى موسمى         289

دلخسته وارسته           290

بزم‌افروز     291

شكرخا       292

آفت چشم                 293

خونين‌جگر                 294

انحطاط زمان              295

هم‌قفس     296

خلعت ناز   297

آزاده         298

خاطر مهجور              299

رمز كيميا   300

انديشه حال                301

روز ديدار                  301

عمر دوباره                 302

حسن خداداد             303

دفتر زيبايى                 304

بيداد چنگى                305

دامگه عشق                306

بزم شبانه     307

خنده شيرين                308

گوهر يكدانه              309

سيل سرشك              310

خطا            311

گنجينه عشق               312

گل جان‌پرور              313

راه عشق     314

منتظر          315

شور شيدايى               315

آمدم          316

آزرده        317

بزم رندان   318

گلبن ناز     319

غمنامه عشق               320

طراوت سحرى           321

افسون خيال               322

درد محبت                 323

شبگرد خيال               324

نوعروس مضمون       325

گوهر مناعت              326

جمله رفتند                 327

بازيگر انديشه             328

كاروان اشك             329

نامه دوست                 330

وعده‌هاى طلايى        331

پرند سيمين                 332

كشاكش هستى          333

مايه آرام    334

شبستان وفا                 335

جام لبها      336

بد حادثه     337

كوى بى‌نيازان            338

راز شيدايى                 339

تك‌نواز عشق             340

با تو راه پيمودن          341

بهار آوردى                342

شكوه نسترن               343

نگارخانه عيش           344

هم‌نوا         345

آرام دل     346

پرتو مهر     347

شكوفه‌هاى جوانى     348

از ياد رفته                  349

جمعه سياه                  350

نهال اميد    351

مدد سبحانى               352

نگارشگر عشق           353

ترنم شب    354

بى‌قرار        355

نام بلند       356

وادى حيرت               357

كوير تشنه   358

زلف پرچين               359

«سيزده» سنت نوروزى                359

دوستت دارم              360

چتر مناعت                 361

باغ و بهار   362

راه اشتياق   363

آينه عشق   364

دُرّ ثمين      365

سير گلزار   366

نامردمى‌ها                  367

حديث عشق               368

لحن دلاويز                369

عشق سينه‌سوز            370

قلب خونين                370

غزلواره اجتماعى       372

چشم دل    373

يأس ژاله‌بار                373

رنگ فسونكارى        374

آزادگان ايران            375

اى وطن     376

از غزل‌هاى قديم        377

شكوه‌آباد عشق          378

ناز طاووسى                379

گلشن زمانه                380

دل دريايى                  381

افسر مرد    382

راه ناپيموده                383

جوهر حيات               384

ترفند نااهلان              384

توشه عاقبت               385

باغ خاطره                  386

صبح دميده                387

صحبت دلجوى          388

شباهنگى    389

بلبل سحرى                390

دلجويى ياران            391

خورشيد دى‌ماهى      392

دفتر مهر     393

گوهرشناسى               394

رفتم           395

كليد نجات                 396

جلوه‌گاه ساغر            397

يك غزل اجتماعى     398

لعل سخنگو                399

براى محبوبى هنرمند   400

محفل دوست             401

هديه جانانه                 402

غزل           403

گلى…        403

وديعه ناز    404

گلخنده شيرين           405

دولت بيدار                406

باغ ظفر      407

دلدار راستين              408

آبشار گل   409

شرط دهخدايى          410

طبع ترانه‌پرور              411

خواربار غم                412

درد بى‌دردى              413

نسيم گل‌افشان           414

كوى عاطفه                415

در اشتياق دوست        416

بازيچه افسون             417

قلم به دستان               418

در سوگ دوست       419

رندان ميگسار            420

راز خلقت                  422

بلند ايوان عشق           423

يادها          424

طرّه مشكين                425

حظِّ ديدار                  426

حق عشق    427

جلوه‌هاى ناز              428

باده وحدت                428

جانمايه جمال             429

جان‌پناه عشق              430

شاهد مقصود             431

بهترين غزل                 432

بود و رفت                 433

دلنوازى‌ها                  434

آتش تشويش             435

به همسر درگذشته‌ام   436

نقد ارادت                  437

ظلمتكده جهل           438

آينه محبت                 438

اسرار كبريا                 439

شبان تنهايى                440

رخ محبوب                441

معرف عشق                442

پيك پا خجسته           443

تجلى عرفان               444

گردباد حادثه             445

براى همسر درگذشته‌ام              446

كيمياى وجود             446

مهتابى خوش             447

اى همه تو                  448

خودآگاهى                449

يارانه طبع   450

دريغ           451

چتر سعادت                452

غزل خاطراتى             452

دفتر ايام     454

حريم عشق                 455

سرود رهايى

فساد حكومت يا حكومت فساد                 459

انقلاب اصيل              462

غوغاى نفت و بطلان قرارداد  1933           467

نغمه ملى    471

جهاد ملى در راه ثروت ملى       473

بپاخيز بپاخيز…!            476

همت مردان               479

حماسه ملى درباره وطن             481

خلع يد از شركت غاصب           483

انتقاد از قرار صادر در ديوان لاهه               485

پيكار وطن                 488

شهامت ملى               490

بستن كنسول‌گرى‌هاى انگليس و…             494

به ياد شهيدان سى‌ام تير               497

پيروزى ايران              499

وحدت ملى               501

قطع رابطه با انگلستان                 503

وحدت و اتفاق، نه اختلاف        505

به مجلس شورا           506

گوش بر فرمان غير…!                 510

حقيقت اساس نهضت ملى ايران                 512

انحراف از نهضت ملى               518

شاهراه ملت               520

دهقان        521

سلام به ايرانى قهرمان درود به…                 523

به يادبود سى‌ام تير      525

شاه و مصدق              529

اخلال حزب توده       530

كودتاى بيست و هشتم مرداد      532

تندباد جنايت              538

خاتم جم در كف ديو                540

حادثه ننگبار 16 آذر                  542

مردك دون               546

رهبرى نهضت در دادگاه نظامى                 548

نوبت مادركشى          549

قتل كريم‌پور شيرازى                  551

تن به خوارى ندهيم    552

غلام حلقه به گوش    555

كاوه لشكرشكن         556

شهادت دكتر سيّد حسين فاطمى                 558

مفاخره در برابر دشمنان              562

تبعيد بى‌محاكمه         564

جشن مشروطه پس از نيم قرن     565

درس آزادگى            567

گوهر تابنده بود مخزنى              569

دوران افتخار كجا شد؟              571

عزت نفس                  573

شكايت‌گزارى از اوضاع كشور                 574

ابتذال در همه چيز!     575

نكوهش مجلس دروه هيجدهم                  578

بحرين        580

فرياد بحرين                584

بينواى خونفروش        586

ادبار نتيجه دولت اقبال                590

گنجينه زبان پارسى     592

خط پارسى                 595

جنب و جوش دليران                  597

نبرد در راه حقّ           599

انتخاب باطل               601

سنا يا زندان؟!             603

حقّ آزادى ماكو!؟     604

محروم از اختيار و اراده!             606

به ياد نريمان               608

انحلال مجلس بيستم                  609

مايه ريشخند               611

وحشت حكومت از فاتحه‌خوانى!               612

14 مرداد جشن مشروطيت         614

آزادى        616

به ياد شمشيرى           617

حادثه دانشگاه در اول بهمن  1340            619

مرگ مشروطيت        621

لافزن!        624

سوگ بزرگ             625

رسالت ملى                627

پيام دانشجو                629

اى قزل قلعه               630

مفاخره زندانى            632

نيرومندى    635

غرور ناشكستنى          636

روزه‌دارى شير            637

مكتب جيره‌خوارى    638

زن خوب ـ زن بد       640

جاه‌طلبان سبكسر        642

چراغ بيت‌المال          643

درگذشت دكتر محمد مصدق   644

آريامهر (لقب شاه)    647

مرگ جهان‌پهلوان تختى            649

انتخابات حزبى           651

بنايان آزادى يا فراماسون‌ها        653

نامه‌نگاران تُنُك مايه                  655

سنت‌شكنان گمراه     656

موج نو يا پديده‌اى از شعر نو چيست؟         658

جشن دوهزار و پانصد سال شاهنشاهى        660

زلزله قير     663

بلاى تظاهر                 665

زنگ خطر                  667

غم‌خوارى بر واژه‌ها   669

درسى از مكتب حضرت على(ع)              671

تكلف‌هاى تقليدى     673

كيفر شاه!    675

راديو و تلويزيون ناساز               677

سازمان امنيّت             679

مبارزه مسلحانه، نه!     681

چيست فرهنگ؟        683

افراط در تفريح          685

ساواك      687

مجلس شورا (دفتر ساواك)       689

آبادى روستا = آبادى كشور       691

حزب رستاخيز            693

روشنفكران بى‌فرهنگ و بى‌وطن                694

امير كه بود؟               696

حكومت بدفرجام شاه                700

تهران، شهر پردود       703

آيين وطن‌دارى          704

دست ويرانگر مرموز                  707

هواى پاك ـ فضاى سبز             709

انقلاب شاه و مردم     711

به زندانى سياسى         712

مستزاد درباره (اسدالله علم)        714

كارگر        716

پيام آزادى

مقدمه        721

سخنى درباره چاپ دوّم              730

آزادى هند                 731

فلسفه و شعر اقبال لاهورى         734

درود بر نهضت مراكش              738

سلام بر نهضت مصر   740

تجاوز استعمارگران    744

پيروزى مصر              747

استقلال كشور پاكان                  749

درود بر قيام الجزاير    752

در سوگ لومومبا       754

پيروزى الجزاير           758

مرگ نهرو                 760

نژادها برابرند و انسان‌ها برادر      762

بهار آزادى                 764

حقوق بشر                  766

پيام جهان سوم           768

جان انسان را چه بهاست؟           769

مرگ چومبه              771

فغان از جنگ             773

وحدت اسلامى          776

حريق مسجدالاقصى                  780

مرگ جمال عبدالناصر               782

آوارگان فلسطين        786

حماسه جنگ‌هاى ويتنام             788

پيكار پاكستان و هند   792

دريغ از صلح              794

راز حادثه در بنگال    796

رسم دادگرى             798

درگذشت قوام نكرومه              800

سخنى با انور سادات   802

يادى از آمريكاى لاتين              804

اشكى در ماتم پابلو نرودا شاعر ملّى شيلى                  806

عرب‌ها در راه پيروزى                808

تقواى سياسى             812

دريغ از لبنان               816

غصبِ فلسطين يا ننگ زمان       819

نفرين به حكومت نژادپرست       822

آرزوهاى شاعر           823

نفرين بر جنگ            825

قيام خلق فلسطين        829

گروگان‌گيرى يا انسان‌ربايى       831

نفرت از بمب‌گذارى و تروريسم                833

تسخير ماه   835

ماتم افغانستان             839

پيامى ديگر به سادات                 842

دفاع مقدّس يا نبرد ميهنى           844

هواپيماربايى               847

آتشين غوغا                851

در مذمّت بمباران شيميايى         854

به آزادشدگان از بند عراق         857

پيام به تاجيكستان       858

ننگ ملّت و آيين       860

سامان جهانى را يك نظم نوين بايد             862

ز آمريكاى لاتين ياد بايد كرد     864

حمله صدام به كويت                 869

آزادى نلسون ماندلا   872

فاجعه هيروشيما          874

حاصل هستى

بخش اول. سروده‌هاى ميهنى

عشق الهى                  889

پيام به دولت تركيه     893

چكامه آذربايجان      896

پيام به دلاوران ايران   899

حماسه و انتقاد            901

بهار آشتى                  903

نغمه ملّى    905

پيام به متفقين              907

طوفان روح                913

نجات آذربايجان        916

نواى هيرمند               920

انتقاد از «هانرى والاس» امريكايى               923

انتخابات مجلس شوراى ملى      927

انتخابات رسوا            929

حكومت خائنان         932

ملّت‌گرايى                 935

آزاد شدن خرمشهر    937

روزگار خونين           941

سوى ايران بازگرد      943

دورد به حقگزاران     946

سوگنامه ايرانمردان    948

شكايت      952

به جان دوست دارم من ايران زمين را         956

ملّيت          958

ارتش جانباز ايران      961

روز جنگ است         963

نظرافكن     965

حماسه ايران               967

اى هموطن…!             970

روزگار آينده             972

مهر ايران    974

سه سياستمدار             977

به نام خداوند جان‌آفرين             979

به ياد ايران باش          980

بخش دوم. سروده‌هاى پراكنده از انواعِ موضوع

آفاق تفكر شاعر         985

درود به شهيدان          988

بيداد سرما                  990

نقش شاعر راستين       992

اعتياد ناميمون             994

صيد دل‌ها                  996

خدمت جاويد چيست؟              997

به شاعر ارجمند آقاى گونتر گراس            999

در آستانه هفتاد سالگى               1001

پايان كمونيسم در روسيه            1004

نام دوستى بهرام          1006

زلزله غرب                 1008

زن در خانواده            1009

قهر             1011

بايدها         1013

هرزه‌گُوين دستخوش درنده خويان            1015

شكرخند شادى          1017

اقتصاد ناسالم             1019

ياوه‌سرا       1021

پيام فردوسى               1023

سيل برخوار                1027

خزان ادب                  1030

به جوانان سرگشته      1031

تقديم به بازيكنان تيم ملى فوتبال                1033

نان به نرخ روز…!        1035

شتاب زمان                 1037

اندرز به فرزند            1039

سپاسگزارى                1040

دادگسترى و قضاوت                 1042

بازگشت به ميهن        1043

جشن سده                  1045

به نادرشاه افشار          1047

به ياد «اسماعيل سامانى»              1049

به‌مناسبت‌سالگرد درگذشت محمد مهريار                 1052

تضمين ملمّع شيخ اجل سعدى شيرازى       1053

عبرت كافى                1055

شعرواره فرش            1056

بخش سوم. گرامى‌داشت‌ها  مولوى       1063

فردوسى     1065

رودكى      1071

به زندانى ناى              1074

سعدى        1077

مرد تاريخ   1080

ارمغانى براى يونسكو                 1085

حكيم ملاهادى سبزوارى           1088

بهار            1090

درگذشت بهار «ملك‌الشعرا»     1092

آينه‌گردانى هنر          1094

روانشاد دكتر غلامحسين صديقى               1096

فخر زمان   1098

قهرمان سخنورى        1099

از قبيله آزادگان دهر                  1102

سُغد سمرقند               1104

به حقيقت چو نكو در نگرى انسان بود        1106

جوينده مقصود          1108

معلم نستوه                 1110

اقبال لاهورى             1112

شهيد راه آزادى         1115

بخش چهارم. سروده‌هاى توصيفى

فروردين طليعه بهار    1119

ساز نسيم    1121

سفير گلشن مينو         1122

دعوت گل‌ها              1124

بانگ باد     1125

كتاب مصوّر و مزيّن   1126

شادباش نوروز            1129

بهار            1133

مادر           1135

با هواپيما    1137

سرشك نوبهارى        1139

فروردين اصفهان        1141

هنر قلمدان                 1143

برف           1145

سيلى باد خزان…!        1147

ارديبهشت اصفهان     1150

شهر افسانه‌ها              1151

مقدم فروردين            1153

بهار سال  1377         1155

بهار            1157

همزاد انسان               1159

پيوست حاصل هستى

پيام خليج فارس         1163

پاسخ درياى مازندران به خليج فارس         1166

بخش پنجم. دوبيتى‌هاى پيوسته و انواع ديگر

ياس بنفش                  1171

كوچه‌باغ‌هاى عشق     1172

اوراق سابق                 1173

درياى مازندران         1175

گل مريم    1177

توبيخ تاريخ                1178

ناروَن بُن     1179

باد              1180

آن‌جا كه…!                1182

شعله‌هاى بيداد            1183

وثاق شاعر درگذشته                  1186

فرار مغزها…!              1188

اميد            1191

عبرت از رفتن رفتگان                1192

نبرد زندگى                1193

از زبان كودكان كشور               1194

درخت ناروَن             1195

گذشت مادر              1197

قطعه           1198

اقاقيا           1198

قلّه البرز     1199

كنار درياچه لمان در ژنو            1200

سراى اميد                  1203

پيام زرتشت                1205

فردوسى و داستان مرگ رستم    1208

بخش ششم. اشعار خانوادگى

به همسر مهربانم         1217

براى كودك يك‌ساله‌ام             1218

به دختر عزيزم پوران‌دخت          1219

تقديم به مادرم           1220

به همسر عزيزم           1221

براى نواده كوچكم كيومرث نصيرى          1223

به شهريار آخرين فرزند دلبندم    1223

به نواده عزيزم سياووش نصيرى   1224

به دكتر مهناز قزوينى                  1224

براى فرزند عزيزم دكتر جهانشاه                  1225

رباعى‌ها

قسمتى از رباعى‌ها      1226

بخش هفتم. سوگنامه‌ها و اندوه‌نامه‌ها

در سوگ پدرم مصطفى قليخان برومند      1233

درگذشت سرتيپ ناصر مجلّلى                  1235

نخل سرسبز                 1236

درگذشت مادربزرگم                1237

در اندوه درگذشت خاله عزيز و…              1238

به ياد شهناز ناكام        1239

به پروين عزيز             1243

مرگ فريدون همسرِ شيرين        1244

مرگ برادر                1246

تسليت به بانو فردوس امينى        1248

بيمارى برادرم             1252

به ياد دايى                  1255

به ياد عموزاده            1256

به مناسبت يكمين سال درگذشت مادرم     1257

بخش هشتم. قطعه‌ها

گذرى بر خانه پدرى                  1261

عرب گمگشته           1264

قطعه           1264

حقيقت       1265

آفرين‌گويى               1265

عفو عمومى               1266

قطعه           1267

تربيت         1267

گردونه حيات             1268

غيبت كردن                1268

عقل و انديشه             1269

باغبان هنر   1269

قدردانى از هنرمند      1269

گل يخ       1270

آزادگى     1270

قطعه           1271

بَخيل          1272

درخت گردو             1272

خرزهره و گل سرخ    1273

متشاعر       1273

نكته عبرت‌انگيز          1274

نكته‌اى ديگر              1274

پيرى و جوانى             1274

درستى       1275

كدخدايى                  1275

چيستان       1275

از روزگار قديم         1276

بينواى جوانمرد           1277

تيغ بُرّان      1277

پاس وطن   1278

شادباش      1279

غلط خواندن شعر       1279

گرسنگى    1280

بيدارى قانون              1280

يك درس اجتماعى   1281

مرغك دور از آشيان                 1281

شعر و علم                  1282

تنبيه جوانمردانه          1283

تعارفات بيجا              1284

قطعه           1284

سرآغاز دشمنى          1284

رسم شعار دادن          1285

وكيل تسخيرى            1285

دو صدراعظم             1286

نشيب و فراز               1287

هزل           1287

قطعه           1288

روزگار گذشته يا خواب و خيال                1288

زبان مادرى                1290

بخش نهم. مثنوى‌ها

زن             1295

پيشگفتار مثنوى به پيشگاه فردوسى             1297

به پيشگاه فردوسى      1299

شعر و موسيقى            1303

حكمران خيره‌سر        1307

چوب تعليم                1308

مرگ يك پرنده        1309

بى‌اعتبارى جاه            1311

دريغا مادرم                1312

مرده‌پرستى                 1315

انحصارطلبى              1316

اتحاد و يگانگى         1316

دوست       1317

وزير آبادگر               1318

چشمه دامغان             1319

پاسخ مردانه                1320

نخستين هوادار شعر «درى»         1321

يك زن خوب            1322

بخش دهم. ديدارى از زادگاه

ديدارى از زادگاهم   1327

راز پرواز

توحيد        1345

ولادت پيامبر اكرم (ص)            1349

بعثت رسول اكرم (ص)              1354

بعثت رسول اكرم (ص)              1356

كعبه دلها على (ع)     1360

شب نوزدهم رمضان                  1362

زهراى اطهر (ع) سرور بانوان     1365

نهضت حسينى يا حماسه عاشورا                 1368

شام عاشورا                1382

حضرت امام جعفر صادق (ع)    1384

شب اسطوره‌ساز         1388

حضرت ابوالفضل عباس «ع»      1392

نماز چيست ستادن به درگه بارى                1396

در آستانه پيمبر اكرم (ص)         1398

ديدار خانه كعبه          1401

غار حرّا      1406

«بارگه قدس»             1418

عيد سعيد غدير           1421

«درود به قيام حسين (ع)»            1424

سوى كعبه با شوق بشتابيم           1427

درسى از مكتب حضرت على (ع)             1433

سرچشمه مكارم         1434

رهبر اوتاد   1436

«درود به قيام موعود»                  1438

مناجات      1441

مثنوى اصفهان

اصفهان      1446

زنده‌رود     1448

پل خواجو                  1452

سى و سه پل               1453

خيابان چهارباغ           1454

مهمانسراى عباسى      1454

بازار           1455

سردر قيصريه              1455

ميدان نقش جهان       1456

دوره بازگشت ادبى (نوزايى)     1458

مسجد شاه                  1458

عالى قاپو   1460

مسجد شيخ لطف‌الله   1462

مسجد جامع               1464

كاخ چلستون              1466

بيشه‌هاى ناژوان          1467

كوه صُفه    1468

كهن‌دژ       1468

هشت بهشت              1469

خطاب به اصفهانى      1470

آذين سخن

ستايش پروردگار       1477

من كيم قوم بلوچستانيم              1479

«درود به كردان»         1481

«جوانا بدان»               1482

«دادگسترى»               1483

«هشدار به امارات»     1484

«به مناسبت 14 امرداد»                1486

«مفاخره خوزستان»     1487

«وطن»        1489

«نسيم نوبهارى»           1490

زلزله بم      1491

«جهان پرآشوب»        1492

«ايرانى آذرى»            1494

زلزله ژاپن                  1495

«حميت سردار ديلم»   1496

«جشن مهرگان»          1498

«همنشينان مَحرم»        1499

«غزلى قصيده مانند»   1500

«رباعى»      1502

«گستره فرهنگ ايران»                1503

«آذرى ترك نيست آذرى است»                1505

جنايت طالبان             1506

درباره فجايع روس و انگليس     1507

«قصيده‌واره»              1508

«كوروش»                  1509

«آه‌هاى من»               1511

«سخن‌هاى نكته‌دار»    1512

نگهبان مرز                 1513

آفرين قيام                  1514

تضمين غزل خواجه حافظ شيرازى             1515

«به مجاهد پير»            1516

«قوم بختيارى»            1519

«قطعه قصيده مانند»    1520

«نياز»          1520

قطعه‌ها و دوبيتى‌هاى پيوسته

«به ياد مادرم»             1522

«قطعه»        1522

«ارديبهشت»               1523

«فقر و بيمارى»            1523

«قطعه»        1524

«قطعه»        1525

«از خاطرات جوانى»   1525

«فقر و بدبختى»           1526

«كليه‌فروش»               1528

واعظ بى‌عمل             1529

كارگاه خوشنويس‌زاده نگارگر هنرمند      1529

«قطعه»        1530

«رجال قادر»               1531

خدمت بى‌مزد و منت                 1531

«يك يادگار ميراثى»                  1531

«قوميت‌هاى ايرانى»    1533

«سكّه شكسته»            1534

«مصاحبه با گل خطمى»              1535

براى آقاى محمدحسين عطار     1537

«در نظم كردن دعاى جوشن كبير»              1537

قطعه           1537

«غنچه‌هاى ايران»        1540

«ياد دارى»                  1541

مثنوى‌ها

بهترين آهنگ             1543

«خاطرات»                  1543

ايران و فرهنگش        1548

براى پرستار دوران كودكى‌ام     1550

زير تصوير يك مرد بزرگ «مصدق»          1551

«تعصب»     1552

«پيامى به درياى مازندران»          1553

سرگذشت يزدگرد سوم             1555

مباركباد نوروز           1560

فردوسى     1562

خشونت     1566

مرگ ديوانسالارى خوشنام        1567

غم زاينده‌رود             1571

نفرين به انگليس!        1572

شعرواره     1572

شعرواره     1573

نوروز باستان               1574

در سوگ دكتر مهردخت برومند                1576

درياچه غمين              1577

كوه‌هاى كشورم         1578

زبان نغمه    1580

فهرست الفبايى سطر اول شعرها                  1583

پيشگفتار

 

 

 

 

چون شرح حال مفصّل اين‌جانب در پيشگفتار كتاب سرود رهايى آمده است در اين‌جا به نحو مختصرتر چند صفحه نگارش مى‌يابد. نام من عبدالعلى و نام خانوادگى‌ام برومند است كه چون تخلص شعرى «اديب» با نام خانوادگى پيوند يافته به اديب برومند شهرت پيدا كرده‌ام نام پدرم مصطفى قليخان و نام مادرم رباب غفاردخت است كه با هم دايى‌زاده و عمه‌زاده بودند. زادگاه من شهر گز از شهرستان برخوار و ميمه واقع در بخش شمالى اصفهان است كه در روزگار كودكى من قصبه‌اى بزرگ و تاريخى و كهن بود و اكنون به‌صورت شهر درآمده است. شغل نياكان ملكدارى و كشتورزى بوده و از خانواده‌هاى بزرگ و ديرينه سال و متعيّن اصفهان و شهرستان برخوار بوده‌اندتولد نگارنده در شهر گز اتفاق افتاده و به حكم آن‌چه در پشت يك جلد قرآن كريم ركن‌الملكىِ) خانوادگى به‌وسيله عمومى پدرم مرحوم «محمد رحيم‌خان» نوشته شده در بيست و يكم خرداد (جوزا) 1303 بوده است ولى در شناسنامه 1300 بدون ذكر روز و ماه است. آغاز تحصيلات بنده تا سال دوم در نزد معلم سرخانه به نام «ملاقنبر» و دبستان «انورى» گز به مديريت روانشاد «محمدباقر انوارى» انجام يافت. دو سه ماه هم در مدرسه «قدسيه» اصفهان به مديريت «ميرزا عبدالحسين خوشنويس قدسى» كلاس دوم را تمام كردم و در سال سوم ابتدايى در دبيرستان «فرهنگ» كه مديرش مرحوم «مجيد ميراحمدى» از پيشكسوتان فرهنگ اصفهان بود مشغول تحصيل شدم و اين در سال 1311 شمسى بود.

زبان فرانسه را از دوران كودكى نزد پدرم فرا گرفتم و در دبيرستان در اين قسمت شاگرد ممتاز بودم. پس از گرفتن سيكل سه سال اول متوسطه كه امتحانات‌اش نهايى بود در دبيرستان صارميه اصفهان كه در خيابان چهارباغ پايين واقع و مديرش شادروان «منصور منصورى» و ناظم‌اش مرحوم «عجمى» بود نام‌نويسى كردم.

در سال چهارم و پنجم متوسطه درس‌هايى ادبى و طبيعى و رياضى با هم بود و امتحانات‌اش نهايى و دشوار و سؤالات امتحانى از تهران مى‌آمد. من چون ذوق رياضى نداشتم و در اين قسمت ضعيف بودم جزوِ تجديدى‌ها شدم و اين موضوع برايم كه در دوره تحصيل همواره شاگرد مبرّزى بودم گران آمد. از اين رو ناچار سه ماه تعطيل تابستانى را نزدِ يكى از شاگردان كلاس بالاتر كه رياضيات خوب مى‌دانست به تقويت درس رياضى پرداختم و در شهريور آن سال موفق به گرفتن پروانه قبولى از سال پنجم متوسطه شدم. در سال ششم كه شعبه‌بندى مى‌شد در همان دبيرستان كه تغيير محل داده و به مديريت مرحوم «پرورنده» اداره مى‌شد باقى ماندم و در رشته ادبى درس خوانده، در خردادماه ديپلم گرفتم.

سال ششم ادبى براى من نشاط‌انگيز و خاطره‌پرور بود زيرا از سال‌هاى نخستين عشق و علاقه فراوانى به ادبيات داشتم و در كلاس ششم سروكارم تنها با درس‌هاى ادبى بود و افزون بر كتاب‌هاى كلاسى از كتب ادبى كتابخانه دبيرستان و شهردارى اصفهان نيز بهره‌يابى مى‌كردم. از اشعارِ استادان پيشين به خواندن شاهنامه فردوسى، كليات سعدى، ديوان حافظ، و مثنوى مولوى مشتاق بودم و از معاصران به خواندن آثار اديب الممالك فراهانى، ملك‌الشعراى بهار، ايرج ميرزا، فرخى، عارف و عشقى مى‌پرداختم.

دلبستگى بسيارم به ادبيات فارسى از همان وقت ذوق سخن‌سرايى را در من برانگيخت و اشعارى مى‌سرودم كه عيبى نداشت و گاه در روزنامه‌هاى عرفان و اخگر متشر مى‌شد. در نثر و انشا هم تمرين زياد داشتم و گاهى مقاله‌هايم در روزنامه‌ها چاپ مى‌شد.

در مهرماه 1321 در كنكور دانشكده حقوق پذيرفته شدم و در سال 1324 موفق به گرفتن پروانه ليسانس در رشته قضايى گرديدم. در ضمن سال‌هايى كه در دانشكده مشغول تحصيل بودم، به مطالعات ادبى ادامه دادم و بسيارى از متون نظم و نثر را چندين بار به دقت خواندم و پايه و مايه فارسى دانى خود را نيرو بخشيدم خاصه اين‌كه از صرف و نحوِ زبان عربى هم غافل نبودم و انبوهى از واژه‌هاى فارسى و تازى را به خاطر مى‌سپردم.

چون در آن هنگام فاجعه سوم شهريور ماه سال 1320 كشور ما را به اشغال متفقين (روس و انگليس و امريكا) درآورده و عواطف ميهنى و احساسات ملى ايرانيان را جريحه‌دار ساخته بود اشعار اين بنده، جنبه انتقادى و سياسى و ميهنى به خود گرفت و چون مطبوعات، آزاد بود بى‌پروا در روزنامه‌هاى اصفهان و تهران و برخى از شهرستان‌ها منتشر مى‌گرديد. سرودن اشعار ملى و سياسى به تدريج مرا به عرصه سياست كشانيد و از آن تاريخ تا اين زمان كه نزديك شصت سال است از ادبيات و سياست دست نكشيده‌ام و اين نه به منظور دستيابى به مقامات و مناصب مهم بوده بلكه صرفآ به جهت علاقه به داشتن هدف‌هاى ملى و وطنى و اعتقاد به لزوم وجود جمعيت‌ها و احزاب براى تحصيل آزادى و تحقق حكومت مردم‌سالارى بوده است. به همين جهت از بسيارى از مقام‌ها و منصب‌ها كه برايم به آسانى پيش آمده چشم پوشيده‌ام و به پذيرفتن هيچ شغل مهم دولتى تن درنداده و تنها به شغل آزاد وكالت دادگسترى روى آورده‌ام. آن هم در حد متعادل و معقول نه براى ثروت‌اندوزى، بلكه به جهت گذران معاش.

در مسير مبارزات سياسى افزون بر احتراز از نزديك شدن به مراكز قدرت و نپذيرفتن هيچ مقام دولتى از همكارى با رسانه‌هاى گروهى نيز مانند راديو و تلويزيون بر عكس بسيارى از شاعران و نويسندگان احتراز داشته و نخواسته‌ام از اين وسيله‌ها كه در دست
دولت‌ها بوده شهرت ادبى كسب كنم. اشتهار ادبى آن‌چه در خارج و داخل كشور به‌دست آورده‌ام طبيعى و بدون استفاده از اين‌گونه دستاويزها بوده است.

****

اين كتاب كه نام‌اش حاصل هستى است هفتمين اثر شعرى نگارنده است كه به دست خوانندگان محترم مى‌رسد و آثار ديگرم كه به چاپ رسيده عبارت است از :

1ـ ناله‌هاى وطن در 130 صفحه مشتمل بر قسمت‌هايى از نظم و نثر اين جانب است كه از 18 سالگى تا 20 سالگى در انتقاد از اوضاع كشور و اشغال ايران و خرده‌گيرى از حكومت بيست ساله ديكتاتورى سروده شد، و در سال 1324 شمسى در اصفهان به چاپ رسيده است.

2ـ پيام آزادى كتابى است شامل اشعارى كه در حمايت از كشورهاى محروم و استعمار زده آسيايى و افريقايى و امريكاى لاتين و گرامى داشت سركردگان استقلال و آزادى كشورها و مخالفت با جنگ و خشونت و هوادارى از صلح و حقوق بشر سروده‌ام و در سال 1357 منتشر شده است.

3ـ درد آشنا قسمتى از غزل‌هاى سراينده است كه برخى عارفانه و بيشتر عاشقانه و گاهى سياسى است و چاپ نخستين آن در سال 1362 به وسيله «نشر هنر» و چاپ سوم در 1378 با افزوده‌هايى در 300 صفحه و با پيشگفتارى به قلم نگارنده به همت «نشر دانش» انتشار يافته است.

4ـ سرود رهايى، در 580 صفحه مشتمل بر اشعارى است كه در حمايت و پشتيبانى از نهضت ملى و جبهه ملى ايران در «ملى كردن صنعت نفت» و پيامدهاى آن از سال 1328 تا 1356 سروده‌ام و مبتنى‌ست بر مبارزه با سياست استعمارى و استبداد شاه و كودتاى 28 مرداد كه در سال 1367 به وسيله نشر «پيك دانش» انتشار پيدا كرده است.

در اين كتاب براى هر شعر، جنبه تاريخى آن و انگيزه سرودن‌اش به نثر نوشته شده و از اين رو جنبه (تاريخي‌ـادبى) دارد و كارنامه نهضت ملى ايران در مبارزه با سياست استعمارى و استبداد به حساب مى‌آيد.

5ـ راز پرواز، مجموعه اشعار مذهبى اين بنده است كه همسرم گردآورى كرده و در 140 صفحه به قطع رقعى به چاپ رسانده است. شعرهاى اين كتاب حماسه‌هاى مذهبى است درباره پيشوايان دين اسلام و مذهب شيعه.

6ـ مثنوى اصفهان، توصيفى از زيبايى‌هاى طبيعى و عمارات تاريخى و مساجد آن شهر است و داراى جنبه هنرى، عرفانى، تاريخى، و جامعه‌شناسى است كه در سال 1378 در 68 صفحه به زيور طبع آراسته شده است.

7ـ پژواك ادب گزيده‌اى از چهار كتاب سرود رهايى، پيام آزادى، حاصل هستى و گل‌هاى موسمى است.

كتابى كه اينك به خوانندگان محترم تقديم مى‌شود در بردارنده اشعار زير است كه تاكنون به شكل كتاب چاپ نشده است :

1ـ اشعار سياسى و ميهنى

2ـ گراميداشت‌ها از استادان علم و ادب و سياست

3ـ پراكنده‌ها مشتمل بر انواع گوناگون از قصيده و دوبيتى‌هاى پيوسته و مثنوى و رباعى در موضوع‌هاى مختلف

4ـ اشعار توصيفى درباره تجليّات طبيعت و آثار هنرى

5ـ قطعه‌ها

6ـ غزل‌هاى چاپ نشده در ديوان درد آشنا

7ـ اشعار خانوادگى

8ـ سوگيادهاى خانوادگى

9ـ ديدارى از زادگاه

ديوان‌هاى ديگرى نيز مانند «اخوانيات» و غيره دارم كه در حال تدوين است و ان‌شاءالله پس از اين كتاب منتشر مى‌شود.

فعاليت‌هاى ادبى اين‌جانب افزون بر شعر و نثر در كارهاى تحقيقى هم سهمى دارد و از آن جمله است :

1ـ تصحيح ديوان «خواجه حافظ شيرازى» به وسيله مقابله چاپ‌هاى روانشادان «قزوينى ـ غنى» و «دكتر خانلرى» با نسخه خطى پيرحسين كاتب مورخ 873 (چاپ پاژنگ / 1368)

2ـ تصحيح خردنامه اثر «ابوالفضل يوسف‌بن على مستوفى» چاپ انجمن آثار ملى (1347)

3ـ كتاب (هنر قلمدان) در 220 صفحه. چاپ وحيد (1364)

4ـ تصحيح (داستان سياووش و رفتن گيو به تركستان از شاهنامه فردوسى) چاپ نشر دانش (1378)

5ـ اقدام براى چاپ افست و مقدمه‌نگارى بر نسخه مصور موجود در مجموعه شخصى (تاريخ جهانگشاى نادرى) به سرمايه و كوشش انتشارات نگار (1370)

6ـ به (پيشگاه فردوسى) مجموعه‌اى از سخنرانى‌ها و اشعار سراينده درباره فردوسى كه به وسيله نشر شباويز در شهريورماه 1380 منتشر شده است.

7ـ تصحيح تذكره «خلاصة الاشعار تقى‌الدين كاشانى» بخش معاصران در زير چاپ است به‌وسيله نشر آيينه ميراث مكتوب است (1380)

8ـ تصحيح داستان رستم و اسفنديار و هفت خان اسفنديار در شرف انتشار است (1380) به وسيله نشر عرفان.

9ـ اقدام براى چاپ افست و مقدمه نگارى بر «ديوان خواجه حافظ» منسوب به «خط ميرعماد» موجود در مجموعه شخصى به سرمايه و كوشش انتشارات نگاه (1369)

10ـ مجموعه‌اى از مقالات كه در مرحله تنظيم و حروف‌چينى است به‌نام طراز سخن.

11ـ طراز سخن مجموعه مقالات گوناگون ادبى، هنرى و سياسى است.

12ـ تصحيح كتاب كاشان از كتاب معاصرين تقى‌الدين كاشانى است.

13ـ تصحيح كتاب اصفهان از كتاب معاصرين تقى‌الدين كاشانى است.

14ـ تصحيح كتاب خراسان از كتاب معاصرين تقى‌الدين كاشانى است (زير چاپ).

****

سبك من در شعر نئوكلاسيك است به اين توضيح كه ظرف و وزن اشعارم همان وزن‌هاى پيشين است ولى با زبان ادبى امروز و تغييراتى در شكل و ترادف قافيه‌ها و مطالب نو و بى‌سابقه در ادبيات كلاسيك و تصويرسازى‌ها و مضمون‌بندى‌هاى جديد و به‌كارگيرى پاره‌اى از واژه‌هاى امروزى و اصيل كه به عقيده نگارنده، بسيارى از استادان ادب نيز، نوگرايى را در شعر، در همين زمينه ارزيابى كرده‌اند.

اين سبك سخن‌سرايى ادبياتى است كه در شعر و نثر از صدر مشروطه آغاز شد و هماهنگ با تغييرات سياسى و ادارى، پايه‌گذار بسيارى از دگرگونى‌هاى فرهنگى و سياسى و اجتماعى در مسير پيشرفت‌ها گرديد ولى در اين رهگذار، بر اثر كودتاى 1299 و آغاز ديكتاتورى پهلوى به تدريج دچار ركود و ايستايى گرديد و دنباله نيافت تا اين‌كه پس از شهريور ماه 1320 (ه .ش) و درخشش انوار آزادى در كشور دوباره به جريان افتاد و در مسير تكامل خود آثار نيك به بار آورد و براى بسى از اصلاحات اجتماعى و تحرّكات سياسى و به‌طور كلى اعتلاى شعر زمينه‌سازى كرد.

اساسآ شعر سياسى و ورودش در اجتماعيات و گرفتارى‌هاى روزمرّه و رخدادهاى مهم و درگيرى‌هاى زندگىِ مردم و انتقاد از روش‌هاى حكومت و اجتماع و ترقى‌خواهى براى ملّت بى‌سابقه و توجه به حقوق صنوف مختلف و اوضاع خارج از كشور در قضاياى بين‌المللى، در ادبيات فارسى نوظهور است و استادان پيشين به اين‌گونه موضوع‌ها رويكردى نداشته‌اند و اين از ويژگى‌هاى زمان ماست كه مصداق تازه‌گويى و نوسرايى است.

قالب‌هاى شعر اصيل به منزله ظروف مرصّع و زيبايى است كه محتواى تازه و مطلوب و سودمند را بايد در آن ريخت. اين ظروف را به يك‌سو نهادن و از ظرف‌هاى نازيبا و بى‌قواره استفاده كردن تنزل است و خردمندانه نيست. حساب محتواى بى‌ظرف ديگر روشن است و نياز به بحث ندارد. نه محتواى مفهوم نه ظرف مشخّص هم نورٌ على نور.

آن‌چه لازم است گفته شود اين است كه در دوران ما، اوضاع و احوال شعر دچار هرج و مرج بى‌سابقه‌اى شده است. از يك‌سو دوران ترقى شعر از لحاظ پرهيز از
مديحه‌سرايى درباره صاحبان قدرت و ثروت و توجه به مطالب نو و امروزى و علاقه به سعادت و ترقى كشور و احترام به آزادى ملّت موضوعى‌ست كه در شعر برخى از شاعران امروز تجلى كرده و مقام اجتماعى شعر را بالاتر برده است و از سوى ديگر انحطاط فراگيرى گريبان شعر را گرفته، آن را به نثر مبهم و مغلوط تبديل كرده و از حليه وزن و قافيه و مفهوم و زيورهاى ادبى و ريزه‌كارى‌هاى استادانه عارى ساخته و آن را به شيوه دوران‌هاى سرايندگىِ در نخستينه اعصار واپس برده است.

امروز ديگر با زور تبليغات در رسانه‌ها و دسته‌بندى‌هاى مرموز، مرز بين نظم و نثر از ميان رفته است و هر نثر خارج از قاعده دستورى و معناى مشخص و روشنى كه به شكل عمودى زير هم نوشته شود «شعر امروز» ناميده مى‌شود و معلوم نيست چرا شعر امروز بايد تن به چنين تنزلى داده باشد.

قيام دسته‌جمعى بر ضد شعر واقعى و اصيل به قدرى بالا گرفته كه جماعتى به عنوان نوپرداز دست به دست هم داده طرح هر شعر اصيلى را از معاصران رد مى‌كنند و آن را از دايره احتساب بيرون مى‌افكنند. تنها چند نفر را به عنوان شاعر امروز در مجله‌ها و روزنامه‌ها و كتاب‌هاى مربوط به ادبيات معاصر نام مى‌برند و حق شاعران بزرگى را كه درين عصر از جهات گوناگون پايه و مايه شعر را بالا برده‌اند گستاخانه تضييع مى‌كنند. هرچند اين كوششى بيهوده و گذراست.

آيا اين يك سياست تخريبى براى تنها مايه مفاخرت ايران در جهان يعنى «شعر پارسى» نيست و آيا ذهن هر فرد ادب‌دوست و آگاه از فخامت ادب ايران را متوجه يك منبع رازناك ويرانگر نمى‌كند.

اگر همه عوامل را به كنار گذاريم آيا اين دشمنى با ادب و شعر اصيل ايرانى را مى‌توان ساده و بى‌انگيزه‌هاى خاص انگاشت؟

اصولا اهميت شعر در اين است كه تفهيم و تفاهم و تأثير و تأثّر را در افراد كشور به نحو شايسته و دلنشينى كه به حافظه سپردن‌اش آسان باشد و ساليان دراز از بين نرود ايجاد كند و به اين وسيله آنان را در عواطف و احساسات و توجه به معنويات به همدلى
و آشنايى روحى سوق دهد. چنان‌كه اشعار حافظ و سعدى و فردوسى و ديگران در سرتاسر ايران خواننده دارد و مفهوم آن اشعار بين اقوام متنوع ايرانى كه زبان مشترك‌شان پارسى درى است وحدت و هم‌دلى و هم‌داستانى و تربيت اجتماعى به‌وجود آورده است.

حالا بايد ديد سخنانى كه كلمات‌اش ربط معنايى و وزن عروضى ندارد و خود گوينده هم نمى‌داند چه مى‌خواهد بگويد چگونه مى‌تواند در بين افراد جامعه ايجاد همبستگى و هم‌آهنگى كند؟

تا چهل پنجاه سال پيش نثر بر چند قسم بوده است :

1ـ نثر سياسى و اجتماعى يا مقاله‌نويسى كه شيوه روزنامه‌نگاران و سياست‌مداران بوده است.

2ـ نثر تحقيقى كه سياق پژوهشگران در موضوع تحقيق‌شان به شمار مى‌رفته است.

3ـ نثر داستانى كه شيوه داستان‌سرايان بوده است.

4ـ نثر مكاتباتى كه در نامه‌نگارى بين دوستان يا مسائل ادارى در ادارات به‌كار مى‌رفته است.

5ـ نثر ادبى يا شاعرانه كه در وصف مناظر و ذكر حالات عاشقانه و هر گونه مطالب احساسى نوشته مى‌شده است.

6ـ نثر عاميانه كه خالى از لطايف ادبى بوده و گاهى به شيوه گفت و شنود عادى در لهجه‌هاى گوناگون نگارش مى‌يافته و اكثر صبغه طنز هم به خود مى‌گرفته است.

بسيارى از عبارات گلستان سعدى و مقامات حميدى و مناجات خواجه‌عبدالله انصارى و نامه‌نگارى‌هاى قائم مقام و برخى ديگر از اديبان و نويسندگان به كمك سجع و استخدام واژه‌هاى احساس‌برانگيز موزونيت پيدا كرده يا خيال‌انگيز و دربردارنده احساسات عاطفى شده ولى هيچ‌گاه شعر تلقى نگرديده و دست بالا، نثرى شاعرانه قلمداد شده است. حالا چطور پس از قرن‌هاى متمادى قواعد كلى مى‌تواند به هم خورد و به وسيله تنى چند نثر جاى شعر را بگيرد. آن هم نثرى نامفهوم و غلط!

علت رواج يافتن اين‌گونه نثرها به نام شعر كه گاهى از آن‌ها در عين بى‌وزنى در چند عبارت پشتِ سر هم يكى از عبارات به‌طور ناگهانى وزن پيدا مى‌كند، كم‌سوادى در آموختن زبان فارسى است كه عموميت يافته و آسان‌گويى و آسان‌خوانى و آشنا نبودن با لغت‌هاى معمولى زبان و سخنان فاخر موجبِ بيگانگى با وزن‌هاى شعر قرار گرفته است.بنده تغيير مفهوم شعر و حذف وزن را در شعر نمى‌پسندم و نمى‌پذيرم و تنزّل دادن شعر را از اين جهت گناهى نابخشودنى در شرع ادب فارسى مى‌دانم ولى هرگاه وزن رعايت شود و در مقصود گوينده احساس و پيامى نهفته باشد آن را به عنوان (شعرواره) يا نوعى از سخن پارسى، قابل پذيرش و استماع مى‌دانم و نمونه‌اى چند از آن را خود سروده و در اين كتاب آورده‌ام.در هر حال نگارنده بنا به وظيفه و به حكم رسالتى كه در خود احساس كرده‌ام، حفظ و نگهبانى شعر اصيل و استخواندار فارسى را كه بزرگ‌ترين ميراث ملى ماست و يادگار هزار و يكصد سال كوشش و آزمايش استادان گذشته است بر خود فرض مى‌دانم و پاسدارى از كاخ كيوان شكوه ادب فارسى را كه پناهگاه ملّيت و بنگاه افتخارات قومى ايرانى است واجب مى‌شمارم.در اداى اين وظيفه ملى و ميهنى، اعتنايى به اقبال يا عدم اقبال پير و جوان در سخنان و اشعارم نداشته و ندارم و به حكم تكليف وجدانى و تاريخى شعر را از دايره اصالت بيرون نبرده، به دست نسل‌هاى آينده و داورى تاريخ و صرافى روزگار، سپرده‌ام زيرا گذشت روزگاران بهترين داور براى سنجش و ارجگذارى اشعار بلندپايه است و تاريخ ادبيات ما بارها اين حقيقت و واقعيت را نشان داده و مسلم است كه آفرينه‌گويى‌هاى فصلى و گرم‌بازارى‌هاى زمانى را كه با بند و بست‌هاى مبتذل آلوده است. اعتبارى نيست.

****

يك مورد از گزارش شرح حال كه لازم به نظر مى‌رسد معرفى افكار و نظريات و آرمان‌هاى گوينده است كه خوانندگان به آن علاقه دارند. گرچه اين جنبه‌ها در طى خواندن آثار. در متن كتاب براى خواننده روشن مى‌شود ولى ذكر آن شايد در اين‌جا هم بى‌مناسبت نباشد. از اين رو بايد بگويم كه :

1ـ اين‌جانب فردى ملّى‌گرا و سخت پايبند به دل‌بستگى‌هاى ميهنى و ملى هستم به اين معنا كه از جان و دل مشتاق استقلال و آزادى و تماميت ميهنم ايران و سربلندى و خوشبختى و بهروزى براى همه ايرانيان هستم و براى چنين دستاوردى مدت شصت سال است كه در اين راه قدمآ و قلمآ كوشا و پويا بوده‌ام. خدا را سپاس مى‌گويم كه در طريق مبارزه براى پيشبردِ اين مقصود، هرچند زيان‌هاى بى‌كرانى از جهات مختلف متحمل شده‌ام ولى از مسير خود منحرف نگشته و با عوض كردن راه و رسم خود زير بارِ صاحبان قدرت نرفته‌ام و داوطلب مشاغل و مقامات مهم ديوانى نبوده بلكه اين‌گونه پيشنهادها را رد كرده‌ام.بارى ازين جهت كه همواره در طريق پاسدارى از آزادى و سرافرازى ملّت و استقلال و حمايت از فرهنگ ملى ميهنم كوشيده‌ام و بيشترين قسمت اشعارم درين زمينه‌هاست مردم حق‌شناس جامعه مرا به عنوان پرافتخار (شاعر ملى) مفتخر كرده‌اند و اين مقام مرا از هرگونه جاه‌طلبى بى‌نياز ساخته است. و امّا از اين جهت كه ملّى‌گرا هستم، به دين و مذهبم كه سهم بزرگى در تكوين ملّيت من دارد وابسته‌ام و دليل آن اشعار مذهبى حماسى‌ست كه از روى كمال عقيدت براى پيشوايان دينى سروده‌ام و در كتاب «راز پرواز» چاپ و منتشر شده است. حقير، هم باستان‌گرا و دوستار ايران قديم و هويّت ديرينه سال اين كشور كهنسال و آداب و رسوم و تاريخ و روايات و اساطير آنم و هم به فرهنگ ملى بعد از اسلام و ويژگى‌هاى اين دوران پرافتخار و علم و حكمت و عرفان و ادب اين عصر عشق مى‌ورزم. با اين ديدگاه است كه هر فرد مدعى ملى‌گرايى را كه تنها به يكى از اين دو علاقه‌مند باشد ملى‌گراى واقعى و ايرانى تمام‌عيار نمى‌شناسم. دقيقه ديگرى كه شايان ذكر است اين است كه ملى‌گرايى ما دفاع از تماميت كشور و طرد متجاوزان به حقوق ملى ايرانيان و مبارزه با آن‌هاست و مبتنى بر فكر تجاوز به مرزهاى ديگران و ناديده گرفتن علايق ميهنى ملّت‌هاى ديگر نيست بلكه من دلبستگى به سعادت و آرامش و سلامت جوامع ديگر را نيز لازمه ملى‌گرايى مى‌شمارم زيرا همان‌گونه كه به ملّت خود علاقه‌مندم به ملل غيرمتجاوز ديگر نيز محبت قلبى دارم. به اين سبب است كه مطالب يكى از كتاب‌هاى من به نام پيام آزادى سراسر حمايت از كشورهاى محروم و استعمار زده و ستمديده آسيا و افريقا و امريكاى لاتين است و طالب آزادى‌شان از قيد و بند استعمار و بندگى بيگانگان بوده و هستم. از ويژگى‌هاى ديگر من طبيعت‌گرايى و دلدادگى به مظاهر زيبايى و جمال است؛ از اين رو به مناظر طبيعى و باغ و صحرا و گل‌هاى رنگارنگ و گياهان زيباى خودرو و درختستان‌هاى شكوهمند و چهره زيباى خوبرويان و تجليات دل‌انگيز بهار عشق مى‌ورزم و اين طبيعت‌گرايى همواره پرتو عرفان را در دل و جان من تابان و فروزان مى‌گرداند. پس چنين است كه بخشى از اين كتاب به توصيف مظاهر طبيعت و تعريف بهار و خزان اختصاص دارد. همين خصلت مهرپرورى نسبت به جمال طبيعت مرا به دلدادگى نسبت به پديده‌هاى زيباى هنرى كه ساخته دست بشر است نيز واداشته و به هنرهاى تزيينى، به‌ويژه كارهاى ايرانى سخت دلباخته گردانيده است. چنانكه گردآورى اين‌گونه آثار پيوسته از سرگرمى‌هاى دلپذير و تفريحات سالم من بوده و هست و مايه بسى از آگاهى‌هاى هنرى نيز گرديده است. البته پيشرفت در خوشنويسى هم شوق اين كار را در حقير دامن زده است. مطلبى كه در پايان اين مقال لازم است گفته شود اين است كه پاره‌اى از افراد خام‌انديش در تعريف برخى از شاعران و نويسندگان مى‌نويسند كه وى به طرز فكر مشخص و دار و دسته معينى از نحله‌هاى سياسى و اجتماعى وابستگى نداشته و تنها حرف‌هاى خودش را به گونه تك‌نفرى مى‌زده است. اين تعريف در كشورى مثل كشور ما كه در تلاش تحصيل آزادى و حفظ استقلال است و در معرض سلطه‌جويى قدرتمندان و زورمدارانِ داخلى و خارجى است، بى‌طرف بودن شخص در سياست و تكروى و عدم انقياد به راه و رسم مشخص و نداشتن خط‌مشىِ فكرى مُعين مدحى شبيه به ذم است زيرا در اين صورت شخصى معرفى مى‌شود، بى‌طرز تفكر خاص و بى‌اعتنا به جريان قضايا و حوادث جارى و سازشكار و بى‌قيد در ايجاد روابط و به اصطلاح نان‌خورنده به نرخ روز و بديهى‌ست كه چنين اوصافى براى يك شاعر و نويسنده كه در كوچه‌هاى سنگلاخ و پيچاپيچ سياست و گرفتارى‌هاى اجتماعى با قيافه مشخص بايد راهگشا و نظريه‌پرداز و داراى مَسلكى شناخته شده باشد حسنى نيست بلكه كمبودى درخور خرده‌گيرى است و مى‌دانيم كه شاعران بزرگ پيوسته در راه و روش‌هاى فلسفى و اخلاقى و فرهنگى و پاره‌اى از نقّادى‌ها اهل مبارزه بوده‌اند. در دنياى امروز صداى فرد، براى پيشبرد آرمان‌هاى اجتماعى به جايى نمى‌رسد بلكه هماهنگى صميمانه عده‌اى متفق در عقايد و افكار بلند اصلاح‌طلبانه و آزادى‌خواهانه است كه مى‌تواند سهمى از وام‌هاى ملى افراد را به ملّت و كشور پرداخت نمايد يا دست‌كم بنيادى شود براى ارائه طريق خدمتگزارىِ عملى به ديگران در زمانى مناسب‌تر. گرچه در نظر نبود كه اين پيشگفتار به‌درازا كشد ولى در عمل چنين نشد و از خوانندگان درخواست مى‌كنم كه به ديده اغماض بنگرند

            عبدالعلى اديب برومند

            تهران ـ خردادماه  1380

 

 

 

.

دیدگاهها

هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.

اولین نفری باشید که دیدگاهی را ارسال می کنید برای “مجموعه اشعار ادیب برومند”