کتاب دایرۀ مینا نوشتۀ جمال امبد
گزیده‌ای از متن کتاب
آ
آس و پاس●
1340 / کمدی سیاه و سفید
ک: سیامک یاسمی ـ ب: ناصر ملکمطیعی، آرمان هوسپیان، آذر حکمت‌شعار، تاجی احمدی، همایون، پرخیده، عزتالله مقبلی… ○ مردی که در موقعیت مالی نامناسب به سر میبرد، طی توافق با همسرش ناپدید میشود تا او بتواند بیمة عمرش را دریافت کند، اما وقتی با نظر سوء رئیس هوسباز شرکت بیمه نسبت به همسرش مواجه میشود، با چهرهای مبدل به‌عنوان برادر دوقلوی متوفی، برای مراقبت از همسرش، خود را علنی میکند و… قصة فیلم عیناً از یک فیلم مصری اقتباس شده است…. این اولین فیلم «آذر حکمت‌شعار» (1353- 1314) است که به نمایش درمیآید، درحالی‌که پیش از آن او در فیلم ناتمام «وقتی که آفتاب غروب میکند» (دکتر هوشنگ کاوسی) ظاهر شده بود…. فیلم «آس و پاس» کمدی روان و خوش ساختی است که همزمانی نمایشش با «فریاد نیمهشب» که نمایش پر سروصدا و موفقی داشت، در سایه ماند.
آشوبگر●
1351 / ملودرام سیاه و سفید
ک: سعید نیوندی ـ ب: آرمان هوسپیان، سیمین غفاری، بابک، بهزاد جوانبخش، جک لرد، محسن آراسته و کهنموئی…. ○ «متین» از اینکه پسرعمویش «بابک» سرنوشت کارخانه و داراییهای پدرش را در اختیار گرفته، ناراحت است و زمانی‌که نمیتواند توجه دختری به نام «سیمین» را که به «بابک» علاقه‌مند است جلب کند، با صحنهسازی و اخلال در امور کارخانه و حاشیه آن موجب گرفتاری بابک و زندانی شدنش میشود، اما «سیمین» از پا نمینشیند و… این تیر خلاص برای «سعید نیوندی» کارگردان است که به‌عنوان تکنسین مطلع و ورزیده دهة 1330 با گرایش به فیلمسازی، اعتبار و شهرتش را از دست داد…. «آشوبگر» اولین فیلم «بهزاد جوانبخش» است که «نیوندی» او را به جهت شباهتهایش به «ایرج قادری» به خدمت گرفت، وی بعدها با ایفای نقش در فیلم‌های «ساموئل خاچیکیان» به شهرت رسید…. در نسخی از فیلم در برابر عنوان کارگردان به‌جز نام «سعید نیوندی»، «جک لرد» نیز ذکر شده است!!
آشیانۀ خورشید●
1346 / درام اجتماعی سیاه و سفید
ک: سعید کامیار ـ ب: کامیار، آذر حکمت‌شعار، دلیله نمازی، داریوش اسدزاده، مهری ودادیان، اکبر هاشمی، حسن شاهین و… ○ «خورشید» مورد هتک حرمت دو جوان هوسباز «تیمور» و «جبار» قرار میگیرد. دکتر «سعید» او را یافته و تحت معالجه قرار میدهد، اما بعد مورد سوء ظن پلیس واقع میشود و ناچار به فرار میشود و پس از آن سعی میکند با همکاری دختر مورد علاقهاش «فروغ» مظنونان را شناسایی و از خود رفع اتهام کند… اولین فیلم «مهری ودادیان»/ کبری ودادیان، غلامحسینی (1389 ـ 1315) که یک سال بعد با فیلم «شوهر آهوخانم» به شهرت رسید…. دومین و آخرین تجربة کارگردانی «سعید کامیار» (سعید فاضلزاده) بازیگر تئاتر آناهیتا از 1335 و سینما از 1340 …. فیلم برای دریافت پروانۀ نمایش، ناچار از جرحوتعدیلهای متعددی شد و مشکلات زیادی را برای «کامیار» به وجود آورد، به ترتیبی که از آن پس هرگز به کارگردانی فکر نکرد!
آغا محمدخان قاجار
1334 / تاریخی سیاه و سفید
ک: نصرتالله محتشم ـ ب: محتشم، ژاله، مورین، منیره تسلیمی، صادق بهرامی، حسین امیرفضلی، منصور متین… ○ مرور زندگی «آغا محمدخان قاجار» از پیش از جلوس به سلطنت، زنهای حرمسرای او «امینه و سلیمه» و ترورش توسط صادق گرجی، پیشخدمت مخصوص او…. فیلم اشتباه‌های تاریخی عجیبی دارد که منتقدان برجسته روز از جمله هوشنگ کاوسی، هوشنگ قدیمی و طغرل افشار به آن‌ها اشاره کردهاند، اما «افشار» ضمن شمردن ایرادهای متعدد فیلم، آن را به مراتب بهتر از محصولات همزمان خود دانسته و تأکید کرده بود: «یک ارزن از محاسن آغا محمدخان قاجار در فیلم‌های بنجل دیگر دیده نمیشود» …. دکتر کوشان (تهیه‌کنندۀ فیلم) اشکال‌های بنیادی فیلم را متوجه «نصرتالله محتشم» کرد و بعدها اعلام داشت که وقتی فیلم آماده نمایش شد، «نصرتالله محتشم» به ریاست سانسور وزارت کشور منصوب شده بود و جالب اینکه فیلمی را که خود کارگردانی کرده بود، توقیف و برای دریافت پروانۀ نمایش، دستور به حذف صحنههای متعدد از فیلم و افزودن صحنههای جدید داد که نه تنها موجب تحریف تاریخ در روند قصة فیلم، که سبب شد تا مجموعه‌ای بی‌سروته روانۀ اکران شود! …. در همین سال «شهرداری تهران» دستور داد که هر سینمای درجۀ اول موظف به نمایش دو فیلم ایرانی در سال است و «سینما ایران» تحت فشار انجام این بخشنامه، فیلم «یک آمریکایی در پاریس» را از پرده برداشت و «آغا محمدخان قاجار» را به نمایش گذاشت که در آن سینما، استقبالی از فیلم نشد. …. بعد از پنج ماه تعطیلی و انجام تعمیرات اساسی (بلیتهایی به بهای 17، 22 و 25 ریالی) سینماها با نمایش این فیلم افتتاح شد.
آفتاب مهتاب●
1349 / ملودرام خانوادگی سیاه و سفید / سکوپ
ک: حسین مدنی ـ ب: ایرج رستمی، سارا، منصور سپهرنیا، عزتالله مقبلی، منیره نجاتی، محسن آراسته، ابراهیم نادری … ○ «فرهاد» که خانوادهاش را از دست داده، در خانوادۀ یک پزشک، همراه دخترش «ویدا»، پرورش یافته و تحصیلاتش را ادامه میدهد. اما بعدها به جهت سوء تفاهمی از آن‌ها دور میافتد و سالها بعد در جریان حادثه‌ای موجب نجات دختری میشود که همان همبازی و همکلاسش در کودکی بوده است …. فیلم وقتی در سال 1348 آمادۀ نمایش شد، «گروه سینماهای متحد تهران» بعد از شش سال تولید و نمایش به طریق تعاونی با مشارکت چند سینما در سطح تهران، از هم پاشید و تا تعیین وضعیت مالی گروه، نمایش «آفتاب مهتاب» که به همراه «رستم در قرن اتم» از آخرین محصولاتش بود، یک سال به تأخیر افتاد.
آفتابنشینها**
1360 / درام رنگی «واید سکرین»
ک: مهدی صباغ‌زاده ـ ب: علی نصیریان، حسین پرورش، بیژن امکانیان، محبوبه بیات، سعید نیوندی، ولیالله مؤمنی، … ○ «سید حسینینژاد» بعد از اینکه از اقدامات و شکایات خود علیه فئودال «عمادالملک صدری» ناامید میشود، با او درگیر و موجب قتلش میشود، پدر صدری، وزیر کشاورزی است، به‌زودی با نفوذ وزیر، مأموران ژاندارمری وارد عمل میشوند … اولین تجربة «مهدی صباغ‌زاده» (کارگردان)، غلامرضا موسوی (تهیهکننده)، فریدون جیرانی (نویسندة فیلمنامه)، همایون پایور (فیلمبردار)، رخشان بنیاعتماد (منشی صحنه)، بیژن امکانیان (بازیگر) …. وقتی فیلم از دوازدهم بهمن 1360 روی پرده رفت، نظرات موافق و مخالف متعددی را برانگیخت، اما تندترین نقد بر آن در روزنامه جمهوری اسلامی، مشکلاتی برای فیلم به وجود آورد؛ [چه کسی میگوید مارکسیستهای وطنی و هنرپیشههای طاغوتی آبشان در یک جوی نمیرود، چه کسی میگوید که این دو نمیتوانند متفقاً فیلمی ارائه دهند که حضور خود را در جامعه حفظ کنند؟ فیلم آفتابنشینها خود روشنترین دلیل بر اثبات این مدعاست …] به فیلم انگ مارکسیستی میخورد و در مجلس برخی از نمایندگان با ذکر ایرادهایی نسبت به فیلم خواستار ممانعت نمایشش میشوند. «موسوی» در یادداشتی هشت صفحه‌ای نسبت به ایرادهای وارده پاسخ میدهد … بعدها معاونت سینمایی دستور میدهد تا اشکال‌های پیش‌آمده در فیلم را برطرف کنند و موانع ادامۀ نمایش آن را برطرف سازند. …
آفت زندگی (مرفین) **
1339 / درام اجتماعی سیاه و سفید
ک: محمدعلی جعفری‌ـ ب: جعفری، شهلا، احمد قدکچیان، حیدر صارمی، غلامعلی روانبخش، رضا عبدی، سهیلا … ○ «حمید» موسیقیدان پرآوازه و معتبر، سالها بعد از اینکه به کمک همسرش «ژاله» از دام اعتیاد رها میشود. با توطئه یک باند قاچاق مواد مخدر با وسوسههای زنی به نام «سیما» بار دیگر گرفتار این بلای خانمانسوز میشود و این بار نیز همسر و پسر جوانش «سعید» به یاری او میشتابند…. «آفت زندگی» که ابتدا «فردا هم دیر نخواهد بود» نام داشت، با مضمون و ساختار مؤثرش، نمایش موفقی را آغاز میکند که ناگهان با جنجال دوسویهای مواجه میشود، اول اینکه چرا فیلم از کتاب «آفت زندگی» استفاده برده اما در عناوین فیلم از نویسندة کتاب، «دکتر آذرخش»، یاد نکرده و جنجال بعدی و مهمتر، ادعای وزارت بهداری است که اعلام کرده فیلم با سرمایة آن وزارت تولید شده است. «جعفری» ضمن ارائة اسناد موجود برای تأمین سرمایه فیلمش که دریافت وام از بانک پارس است و به‌علاوه پیش‌پرداختِ حق نمایش سینماهای شهرستانها! به دکتر جهانشاه صالح، وزیر بهداری وقت به دلیل نشر اکاذیب اعتراض کرده و خواستار تعقیب این بُهتان از طریق مراجع قانونی میشود …. وزارت بهداری به‌طور رسمی پاسخی به اعتراض‌های «جعفری» نمیدهد، اما از طریق واسطههایی از وضع پیش‌آمده عذرخواهی شفاهی میکند …. «آفت زندگی» نخستین فیلم خوانندۀ جوان و تازهکار «غلامعلی روانبخش» است …. در فصل کاباره، صحنهای که «محمدعلی جعفری» مست کرده، پشت سرش، عباس شباویز با زنی کنار بار همصحبت هستند!
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.