کتاب «فرزانۀ خلوت گزین: یادمان استاد میرشمس‌الدین ادیبسلطانی به کوشش غلامرضا زکیانی
گزیده ای از متن کتاب
بیستم مهر 1402 دکتر ادیبسلطانی در نودودوسالگی دار فانی را وداع گفت و رخ در نقاب خاک کشید. ادیبسلطانی تمام عمر پرثمر خود را صرف یادگیری و پژوهش کرد. استعداد عجیبی در فراگیری زبان داشت. و این فراگیری اغلب خودآموز بوده است، بیش از دوازده زبان زندۀ دنیا را با همین شیوه آموخته بود. این استعداد وقتی در خدمت زبان فارسی قرار گرفت ماجرای عجیبی رخ داد. ظرفیت‌هایی در زبان فارسی کشف و بازسازی شد که سابقه نداشت. این ظرفیت‌ها هم در سطح واژگانی بود و هم در سطح جمله. او قصد نداشت صرفاً هنرهای زبانی خود را عرضه کند، بلکه در پی کشف و افزایش ظرفیت‌های بیکران زبان فارسی بود. اندکی تأمل در ترجمۀ سنجش خرد ناب و ارگانون، این توانایی بی‌نظیر ادیب را به منصۀ ظهور می‌رساند. خوشبختانه برخی نویسندگان این مجموعه توانسته‌اند پاره‌ای ابعاد علمی و هنری ادیب را بررسی و موشکافی کنند.
پس از درگذشت آن «فرزانۀ خلوتگزین»، شاگردان و هواخواهان ایشان، در مراسم مختلف تدفین و بزرگداشت او به برخی وجوه علمی و اخلاقی آن حکیم اشاره کردند. بعد از مراسم چهلم، قرار شد آن سخنرانی‌ها مکتوب شوند، به همین منظور بنا شد نگارنده هم از سخنرانان آن مراسم و هم از دیگر استادانی که توفیق حضور یا سخنرانی نداشته‌اند بخواهد تا خاطرات اخلاقی و یادداشت‌های علمی خود را برای گردآوری در یک مجموعه در اختیار او قرار دهند. حاصل کار پس از مدت‌ها گفت‌وگو و درخواست مکرر، همین مجموعۀ پیشِ روی خوانندگان گرامی است.
پر واضح است که کم و کیف این مجموعه در خور شأن استاد بزرگی چون ادیبسلطانی نیست، چراکه فقط یکی از هنرهای ایشان بازسازی ظرفیت‌های زبان فارسی برای احیای اندیشه ایرانی و تعامل با دنیای اندیشه بود. ولی همین مقدار را نقطۀ آغازینی تلقی می‌کنیم برای پژوهش‌ها و تحقیقات مفصل و عمیقی که از این پس روی خواهند داد.
این مجموعه از دو قسمت تشکیل شده است: در قسمت نخست مقالاتی ذکر شده‌اند که یا مستقیماً به خود دکتر ادیب و آثار ایشان مربوط می‌شود یا در یکی از مراسم تدفین یا بزرگداشت ایشان القا شده است. قسمت دوم به مقالات بزرگوارانی اختصاص دارد که مستقیماً به دکتر ادیب ارتباطی ندارند ولی به حرمت آن حکیم خلوتگزین به این مجموعه اهدا شده‌اند.
تهیۀ این مجموعه مرهون زحمات همکاران و استادانی است که نامشان در آغاز مقالۀ آنها آمده است. ولی کمترین وظیفۀ حقیر این است که با بردن نام از آن بزرگواران تقدیر خودم را اعلام کنم. بیش و پیش از همه آقای دکتر حمیدرضا رحمانی دهکردی، علاوه‌بر نوشتن مقاله، در شکل‌گیری این مجموعه و نامگذاری و طرح روی جلد آن زحمت کشیده‌اند. استادان دکتر موسی اکرمی، دکتر محمدرضا بهشتی، دکتر مالک حسینی، دکتر کاوه خورابه، ابراهیم رنجبر، دکتر مهدی عظیمی و دکتر علی‌اصغر مصلح مقالاتی دربارۀ اندیشه‌ها و آثار دکتر ادیبسلطانی ارائه کردند. همچنین استادان دکتر امیرحسین خداپرست، دکتر داود حسینی، دکتر محمدعلی حجتی، دکتر محمد کریمی زنجانی اصل و نیز خانم دکتر ملیحه کرباسیان مقالاتی برای این مجموعه اهدا کرده‌اند. بدین‌وسیله از همۀ این بزرگواران تقدیر و تشکر می‌کنم.
ضمناً خانوادۀ محترم دکتر ادیب، به‌ویژه خواهر گرانقدر ایشان، خانم دکتر ممتاز ادیبسلطانی، و نیز جناب آقای صفایی، داماد مکرم خانم دکتر ممتاز ادیبسلطانی، بیشترین همکاری را در تهیۀ این مجموعه نشان دادند. از همۀ این بزرگواران صمیمانه سپاسگزارم.
همچنین از مدیر محترم کانال میرشمس‌الدین ادیبسلطانی در خبررسان تلگرام صمیمانه تشکر می‌کنم که سخاوت‌مندانه اجازۀ هرگونه استفاده از عکس‌های موجود در آرشیو این گروه را به نگارنده دادند.
و چه تقدیری شایستۀ استاد بزرگی است که بارها تمجید ایشان را از زبان دکتر ادیب شنیده بودم، همان استادی که همۀ امکانات، و مهم‌تر از همه سعۀ صدر خود را در انتشارات نگاه در اختیار این فرزانۀ خلوتگزین قرار داد تا با آسودگی بتواند آثار سنگین و طاقت‌فرسای خود را با سلیقۀ فوق طاقت به مرحلۀ انتشار برساند. استاد رئیس‌دانا، مدیر حکیم انتشارات نگاه، نشان داد آثار فخیمی چون ترجمۀ ارگانون فقط با حضور ناشر حکیم و صبوری چون رئیس‌دانا به منصۀ ظهور می‌رسند. سپهر فرهنگ ایران‌زمین هیچ‌گاه از وجود چنین فرزانگانی خالی نبوده و امیدواریم همچنان شاهد حضور این‌قبیل بزرگان در عرصۀ نشر کشور عزیزمان باشیم.
غلامرضا زکیانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی
تهران، فروردین 1404
به روایت دکتر ممتاز ادیبسلطانی
دکتر میرشمس‌الدین ادیبسلطانی جواهر بی‌بدیلی بود که در زمانۀ ما نمی‌گنجید و قطعاً شناخت ابعاد وجودش زمان بسیاری می‌طلبد.
حاصل عمر نودودوسالۀ او چنان پربار و متنوع است که باورش بسیار سخت است. آثار او شاخه‌های مختلفی از علوم پزشکی، ریاضی، انسانی و هنر را در بر می‌گیرد که در کمتر کسی می‌توان این تنوع علمی را مشاهده کرد.
او که به بیش از 20 زبان زنده و همچنین به بسیاری از زبان‌های کهن نظیر پارتی، اوستایی، پارسی میانه و باستان، یونانی باستان، آلمانی کهن و… تسلط داشت، خود را چنان در فلسفه و دانش بشری غرق کرده بود که در زمان حیاتش فرصتی برای شناخته شدنش پیدا نشد.
او چنان خودساخته بود و فارغ از نان و نام که در همۀ این سال‌ها، آن چنان که خود دوست می‌داشت، کوشش کرد در گمنامی بماند و خروجی کار خود را که کتاب‌هایی گرانسنگ هستند، برای مردم به یادگار بگذارد. تا چند سال پیش حتی هنگام جست‌وجو در اینترنت در صفحۀ ویکی‌پدیای او، تنها به کتاب‌ها، ترجمه‌ها، نقاشی‌ها، آشنایی‌اش با موسیقی و زبان‌های مختلف اشاره شده بود و ادامه داده بود که از زندگی ایشان اطلاعات چندانی در دست نیست.
پس از درگذشت ایشان اطلاعات زیادی در صفحۀ ویکی‌پدیای او و اینترنت از سوی دوستان، علاقه‌مندان و افراد مختلف بارگذاری شد که برخی از آنها درست نیست. به همین علت تصمیم گرفتیم اطلاعات زندگی دکتر ادیبسلطانی را از منبعی موثق‌تر یعنی از تنها خواهر او بگیریم. دکتر ممتاز ادیبسلطانی خواهر بزرگ‌ترش که خود فارغ‌التحصیل دکترای داروسازی از دانشگاه تهران است، در همۀ این سال‌ها همسایۀ دکتر میرشمس‌الدین ادیبسلطانی بوده است.
به‌دلیل تفاوت سنی کم با دکتر میرشمس‌الدین ادیبسلطانی، ایشان در کودکی همبازی و هم‌مدرسه‌ای و در بزرگسالی پشتیبان و دوستی امین برای تامین آرامش برادرش برای تمرکز بر کارهای علمی بوده است.
کتاب «فرزانۀ خلوت گزین: یادمان استاد میرشمس‌الدین ادیبسلطانی به کوشش غلامرضا زکیانی
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.