گزیده ای از کتاب مکتب های فلسفی
. اين كتاب ضمن بزرگداشت و تشريح نظريه‌هاى فيلسوفانى همچون افلاطون، ارسطو، دكارت، لايب‌نيتس، كانت، اسپينوزا و ديگران به خاستگاه اجتماعى و طبقاتى و شأن نزول انديشه‌هاى آنان توجه نموده، از منشأ مناقشه‌هاى‌شان با صاحبان عقايد مخالف پرده برمى‌دارد.
در آغاز کتاب مکتب های فلسفی می خوانیم
مراحل گوناگون تكامل ذهن آدمى در سراسر تاريخ، با تمامى تفاوت‌هايى كه با هم دارند، رشته‌ى پيوسته و استوارى را تشكيل مى‌دهند كه كل حقيقت را مى‌توان از مجموع آنها حاصل كرد. بنابراين مكتب‌هاى فلسفى در تاريخ نه اينكه مانعة‌الجمع نيستند، بلكه دنباله و مكمل ضرورى يكديگراند و چه آنها را درست يا نادرست بدانيم، مراحل پيشرفت و پختگى تفكر آدمى را در سراسر تاريخ نشان مى‌دهند. مثلا هراكليت مدعى بود كه همه چيز در معرض تغيير است؛ اين مفهوم در ادعاى پارمنيدس به‌ضدّ خود برمى‌گردد كه مى‌گويد هيچ چيز تغيير نمى‌كند و واقعيت ازلى و ابدى است. هگل كه سير تكامل را ديالكتيكى مى‌ديد مفهوم هراكليت را برنهاده و مفهوم پارمنيدس را برابرنهاده ناميد و گفت افلاطون بر اين دو مفهوم متضاد همنهادهاى فراهم كرد يعنى مفهوم تغيير هراكليت را حفظ كرد اما آن را به جهان محسوسات منحصر نمود؛ مفهوم تغييرناپذيرى پارمنيدس را هم گرفت و به جهان معقولات تعميم داد و بدين‌سان برنهاده و برابرنهاده را با عزيمت به فراسوى آنها كامل‌تر و حقيقى‌تر از مفاهيم قبلى متحد و همنهاده كرد. از همين رو براى هگل فلسفه همان تاريخ فلسفه يا مكتب‌هاى فلسفى بود.
تاكنون تاريخ فلسفه‌هاى چندى از منابع خارجى به‌ويژه از ممالك انگليسى زبان به فارسى انتشار يافته كه هركدام در حدّ خود سودمند و در محافل دانشگاهى تأثيرگذار بوده است. اما جاى كتابى نظير مكتب‌هاى فلسفى به دلايل زير خالى مى‌نمود :
- مكتب‌هاى فلسفى براى استفاده خوانندگانى فراهم شده است كه به‌تازگى وارد حوزه‌ى فلسفه شده يا مى‌خواهند بشوند. اين كتاب با وجود جامعيت خود از شرح تفصيلى، فنى و پر تعقيد دورى جسته و به‌جز در مورد چند فيلسوف مهم، به خلاصه‌ى نظريه‌ى فيلسوفان و مكتب‌ها اكتفا كرده است. با اين همه اميدوارم فصل‌هايى، به‌ويژه چند فصل پايانى، توجه دانشوران و اهل فلسفه را نيز جلب كند.
- اين كتاب ضمن بزرگداشت و تشريح نظريه‌هاى فيلسوفانى همچون افلاطون، ارسطو، دكارت، لايب‌نيتس، كانت، اسپينوزا و ديگران به خاستگاه اجتماعى و طبقاتى و شأن نزول انديشه‌هاى آنان توجه نموده، از منشأ مناقشه‌هاى‌شان با صاحبان عقايد مخالف پرده برمى‌دارد.
- براى اجتناب از داورى يك‌سويه، از فرهنگ‌هاى فلسفى، به‌ويژه از فرهنگ فلسفه‌ى پروگرس سود جسته‌ايم و در مورد هر فيلسوف و هر مكتب فلسفى به اين فرهنگ استناد كرده‌ايم.
لازم است اشاره كنم كه از ميان منابع فارسى مورد استفاده در اين تأليف بيش از همه از آثار زنده‌ياد دكتر شرف‌الدين خراسانى بهره گرفته‌ام؛ آثارى كه او خود در دوران استادى فلسفه در دانشگاه ملى در 1353، به من اهدا كرده بود؛ يادش گرامى باد. اين نكته را نيز ناگفته نگذارم كه در فصول پايانى كتاب در موضوع مكتب فرانكفورت، و انديشه‌هاى پست مدرن از پژوهش‌هاى ارزنده‌ى دكتر حسينعلى نوذرى و در موضوع هايدگر و ارنست بلوخ از شرح فاضلانه‌ى دكتر محمدرضا نيكفر سود جسته‌ام و حتا بخش هايى از نوشته‌هاى ايشان را عينآ نقل كرده‌ام. از هر دوى ايشان سپاسگذارم. اين كتاب به سفارش بابك رئيس‌دانايى فراهم شد و اگر پى‌گيرى مستمر او نمى‌بود، هرگز سرانجام نمى‌يافت.
پ. ب.
گنجانيده‌ها
بخش نخست. فيلسوفان پيش از سقراط
فصل 1. جهان‌بينى‌هاى پيش از فلسفه 15
آيين ديونوسوس ـ اورفئوس و اورفيك ـ جهان‌شناسى هومروس ـ هسيودوس يا هزيود ـ جهشى در انديشه ـ خاستگاه فلسفه
فصل 2. مكتب ملطى (طبيعت‌شناسان) 26
- طالس ـ 2. آناكسيمندروس ـ 3. آناكسيمنس
فصل 3. فيثاغورس و مكتب او 43
فصل 4. هراكليتوس افه‌سوسى 51
فصل 5. مكتب الئا : 56
كسنوفانس، پارمنيدس و زنون 56
فصل 6. نقد مكتب الئا. 66
امپدوكلس و آناكساگوراس
فصل 7. اتوم‌گرايان. لوكيپوس و دموكريتوس 79
فصل 8. پزشكى و تاريخ يونان. مكتب بقراط 97
فصل 9. سوفسطاييان. پروتاگوراس و گرگياس 114
بخش دوم. دوره‌ى سقراطى
فصل 10. مكتب سقراط 123
فلسفه‌ى سقراطى ـ انقلاب سقراطى ـ ديالكتيك سقراطى ـ نظريه‌ى شناخت سقراط ـ مفهوم نفس يا روح ـ نوآورى ايدآليستها ـ كمك‌هاى سقراط
فصل 11. مكتب‌هاى سقراطى 138
مكتب مگارا ـ مكتب كلبيان يا سينيك‌ها ـ كورنائيان (لذت‌گرايان)
فصل 12. افلاطون 146
محيط زندگى ـ منابع مكتبِ افلاطون ـ تمثيل غار ـ نظريه‌ى شناخت و خط فاصل ـ حدس و گمان ـ باور يا ادراك حسّى ـ فهم عقلانى ـ نظريه صورت‌ها (يا مُثُل) ـ عقل ـ روح سه‌گانه ـ دولت كمال مطلوب ـ فلسفه‌ى سياسى
فصل 13. ارسطو 180
وحدت صورت و ماده ـ قوه و فعل ـ علل چهارگانه ـ خوشبختى چيست ـ سياست ارسطو
بخش سوم. بعد از ارسطو
فصل 14. اپيكوريان يا اتوم‌گرايان متأخر 197
فصل 15. مكتب رواقيان 210
نمايندگان برجسته‌ى رواقى
فصل 16. شك‌گرايان 221
فصل 17. اتوم گرايى در تمدن رومى 226
- لوكرسيوس ـ 2. لوكيانوس
بخش چهارم. دوره‌ى ميلادى
فصل 18. فرهنگ يونانى و تفكّر يهودى ـ مسيحى 251
مقدّمه ـ فيلون اسكندرانى ـ انجيل يوحنّا ـ پولس قديس و فرهنگ يونانى
فصل 19. مكتب نوافلاطونى 256
كليات ـ گسترش آيين نوافلاطونى ـ مكتب اسكندرانى ـ فلوطين
فصل 20. آباءِ كليسا يا نخستين متكلمان مسيحى 266
پدران رسول ـ گنوسيان (اهل معرفت) ـ پدران مدافع ـ كلمنس و اوريگِنِس اسكندرانى ـ آريوس اسكندرانى ـ اگوستينوس قديس ـ بوئتيوس
فصل 21. فلسفه در قرون وسطا 279
مكتب اسكولاستيك يا مدرسيان ـ بحث كليات ـ نام‌گرايان و واقع‌گرايان (كليات) ـ نام‌گرايان يا اصحاب تسميه
فصل 22. فلاسفه يا متكلمان برجسته‌ى دوران اسكولاستيك 287
شكوفايى تمدن اسلامى ـ جان اسكات اريجنا ـ كسب فيض دانش‌پژوهان اروپايى از حكماى عرب اسلامى ـ آنسلم كانتربورى ـ روسلين ـ پيتر آبه‌لار ـ راجر بيكن ـ توماس آكيناس ـ دونس اسكاتوس ـ آلبرت كبير ـ ويليام اوكامى ـ فلاسفه و متكلمان برجسته در جهان اسلامى ـ كِندى ـ فارابى ـ ابن‌سينا ـ ابن‌رشد ـ تحولات فرهنگى در قرون وسطاى متأخر
بخش پنجم. فلسفه‌ى عصر نوزايى. (رنسانس)
فصل 23. نوزايى فرهنگ انسانى 309
احياى اومانيسم كلاسيك ـ پيدايى علم مدرن
فصل 24. رفورماسيون يا اصلاح مذهبى 317
- مارتين‌لوتر ـ 2. ژان‌كالون ـ جوردانو برونو ـ مبانى اصلى فلسفه‌ى برونو ـ وحدت جهان‌هستى و روح‌جهانى ـ نظريه‌ى شناخت برونو
فصل 25. تجربيان پيشگام. 330
- فرانسيس بيكن. زمينه‌ى اجتماعى ـ 2. توماس هابز ـ مسأله‌ى زبان ـ انكار روح ـ قرارداد اجتماعى
بخش ششم. فلسفه در عصر مدرن
فصل 26. خردگرايان 347
رنه دكارت. شك كردن به باورها ـ نظريه‌ى شناخت: خردگرايى ـ نظريه‌ى جوهرهاى جسمانى و ذهنىِ دكارت ـ پى‌ير گاسندى ـ باروخ اسپينوزا ـ لايب‌نيتس
فصل 27. تجربه‌گرايىِ كلاسيك لاك 424
دگرديسى تجربه‌گرايى ـ ايده‌آليسم باركلى
فصل 28. عصر روشنگرى 464
روشنگرى در فرانسه
فصل 29. شكاكيت هيوم 475
نظريه‌ى شناخت هيوم ـ حدود شناخت ـ فلسفه‌ى دين هيوم ـ اخلاق هيوم ـ برآيند شك‌گرايى هيومى
فصل 30. فلسفه‌ى كلاسيك آلمانى 510
امانوئل كانت ـ هگل
زمينه‌ى اجتماعى ـ مفاهيم ناب فاهمه در نزد كانت ـ چرخش كانتى در فلسفه ـ بن‌مايه علم ـ سنجش خرد عملى يا علم اخلاق كانت ـ فرمان قاطع ـ زندگى هگل ـ منابع فلسفى هگل ـ شكل‌گيرى مابعدالطبيعه‌ى هگل ـ مابعدالطبيعه‌ى هگل : ايده‌آليسم مطلق ـ نظريه‌ى ديالكتيك هگل ـ سرور و بنده ـ حيله‌گرى عقل ـ تاريخ فلسفى ـ فلسفه‌ى تاريخ چونان توجيه حكمت الاهى ـ تاريخ چونان پيشرفت آگاهى به سمت آزادى ـ فلسفه‌ى تاريخ هگل: سنجش
فصل 31. پيدايش ماركسيسم 594
هگليان جوان ـ دستنوشته‌هاى اقتصادى و فلسفى ـ ماركس ـ انگلس ـ ماترياليسم تاريخى ـ سنجش
فصل 32. تحول فلسفه‌ى تجربه‌گرا به پوزيتيويسم و پراگماتيسم 636
بخش هفتم. فلسفه‌هاى مهم سده‌ى بيستم
فصل 33. هستىِ اگزيستانسياليسم 653
پيشگامان اگزيستانسياليسم ـ اگزيستانسياليسم: تقدم وجود بر ماهيت ـ بن‌مايه‌هاى اگزيستانسياليسم ـ 1. مارتين هايدگر ـ
- ژان پل سارتر ـ پديدارشناسى ادموند هوسرل
فصل 34. فلسفه‌ى زبان‌گرا: پوزيتيويسم منطقى و فلسفه‌ى تحليلى 699
- ويتگنشتاين. پوزيتيويسم منطقى ـ 2. فلسفه‌ى تحليلى 710
فصل 35. مكتب فرانكفورت و نظريه‌ى انتقادى 719
هوركهايمر ـ آدورنو ـ ماركوزه ـ فروم ـ هابرماس و نظريه‌ى انتقادى
فصل 36. مكتب نوماركسيست‌ها 739
- گئورگ لوكاچ ـ 2. ارنست بلوخ
مقدمه ـ انديشه‌هاى بنيادى ـ مفاهيم بنيادى هستى‌شناسى لوكاچ ـ ابن‌سينا و چپ ارسطويى ـ بلوخ و دين
فصل 37. پست‌مدرنيسم و چالش‌هاى فلسفى معاصر 786
پست‌مدرنيسم و قهرمانان آن ـ ليوتار و پست‌مدرنيسم ـ تبارشناسى و قدرت حياتى ـ نوشتن و تفاوت يا افتراق ـ سقوط خود ـ آزادى و بيگانگى
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.