«خانه خاموش» نوشته اُرهان پاموک با ترجمه مرضیه خسروی، چندی پیش از طرف نشر نگاه به بازار نشر راه یافته است. ارهان پاموک برنده جایزه نوبل ادبیات بوده و مترجم این اثر معتقد است: دلیل اصلی جایزه نوبل برای پاموک، خانه خاموش است. مرضیه خسروی در گفت و گو با خبرنگار ادبیات ایسکانیوز درباره موضوع کتاب «خانه خاموش»، دلیل کسب جایزه نوبل توسط پاموک، مشکلاتی که در ترجمه این اثر وجود داشته و آثار بعدی خود اطلاعاتی به مخاطبان خود می دهد.
* موضوع داستان خانه خاموش چیست؟
– خانه خاموش دومین رمان اورهان پاموک است که بسیاری از منتقدان آن را “شاهکار دوران جوانی” این نویسنده می دانند. رمان به روایت سه نسل از خانواده ای در حال سقوط و اضمحلال می پردازد و در ضمن آن گریزی به شکل گیری جمهوری و گذر از سنت عثمانی به مدرنیته ی بعد از بر سر کار آمدن آتاتورک و درگیری های سیاسی دهه های 60و 70ترکیه نیز می زند. در این رمان با خانواده ای مواجه می شویم که پدر بزرگ خانواده” دکتر صلاح الدین داروین اوغلو” و شیفته ی فرهنگ غربی است. او بعد از تبعید از استانبول به همراه همسرِ به شدت سنتیِ خود، در یکی از شهرک های حاشیه ای ساکن می شود و تمام عمر در اندیشه ی آن است که دایره المعارفی برای روشنگری در مشرق زمین و هدایت مردم ترکیه به سمت فرهنگ غربی بیابد و در این راه تمام زندگی خویش را می گذراند. او دست آخر مایوس و سرخورده به دلیل افراط در نوشیدن الکل فوت می کند و سایر شخصیت های داستان از جمله پسر وی که از سمت فرمانداری استعفا می دهد و نوه ی ارشد خانواده که استاد تاریخ است، نیز سرنوشتی بهتر از این نمی یابند. رمان شخصیت های فرعی همچون رجب- خدمتکار کوتوله ی خانواده و فرزند نامشروع پدربزرگ خانواده و – حسن –برادرزاده ی رجب و نوجوانی ساده لوح که آلت دست فاشیست ها شده- را نیز در خود دارد که در روند داستان بسیار موثر هستند. هر فصل از داستان توسط یکی از شخصیت ها روایت می شود و همین باعث می شود تا خواننده از منظر یکایک شخصیت ها به موضوع بنگرد. داستان یاس، سرخوردگی و تنهاییِ خانواده ای که نمی تواند مسیر و مقصد حرکت خویش را تعیین کند.
*چرا پاموک نوبل ادبیات گرفت و خانه خاموش چقدر در کسب این جایزه موثر بود؟
– خب، از آن جا که جایزه نوبل با در نظر گرفتن مجموعه آثار یک نویسنده به وی تعلق می گیرد، به یقین نمی توان تنها کتاب خانه خاموش را بعنوان دلیل و دلیل اعطای این جایزه به پاموک در نظر گرفت، اما از سوی دیگر نباید این نکته را هم فراموش کرد که این رمان نقطه ی عطفی است در نویسندگی وی و شاید به جرات بشود ادعا کرد که پاموک از این کتاب روش خاص خود در نویسندگی را در پیش می گیرد. دلیل عمده ای که می توان برای اعطای این جایزه به پاموک آورد این است که نویسنده های ترک متاسفانه بر خلاف اغلب نویسنده های ایرانی از دهه های پیشین، روند خلاقانه ای را در پیش گرفته اند و سبک خاص خود را ایجاد و آن را به دنیا معرفی کردند که در نهایت پاموک آن را به اوج خود رساند.
* در حین ترجمه این اثر با چه مشکلاتی مواجه بودید و ارشاد تا چه حدی در متن کتاب تاثیر گذاشت؟
– بزرگترین مشکل در حین ترجمه این اثر ترس از عدم دریافت مجوز بود چون این کتاب سال های قبل هم به ارشاد رفته و مجوز نگرفته بود. اما خوشبختانه این بار به کتاب مجوز داده شد. در مورد سانسور یا همان ممیزی، باید بگویم که متاسفانه مترجمان و مولفان به دلیل همین ترسی که عنوان کردم بیشتر به خودسانسوری دست می زنند و شاید این سانسور بسیار قوی تر از ممیزی است که در ارشاد بر یک کتاب تحمیل می شود. در هرحال این کتاب خوشبختانه تنها با سه مورد ممیزی مواجه شد که آن هم تاثیری بر روند داستان نداشت.
* واژه سازی مترجم یکی از بحث هایی است که همیشه در ترجمه مطرح بوده نظر شما درباره این موضوع چیست و اینکه آیا در ترجمه این اثر واژه سازی داشتید؟
– در پاسخ به این سوال باید همان جمله ی معروف را گفت که” ترجمه، بازآفرینی است” و امکان ندارد در بازآفرینی، عنصر جدید و خلاقه ای به کار گرفته نشود اما متاسفانه امروزه واژه سازی بیشتر در معنای منفی خود به کار می رود و بسیاری این برداشت را دارند که مترجم با این کار چیزی از خود به متن اصلی اضافه می کند که در واقع برداشت اشتباهی است. در این کتاب هم طبیعتا مواردی بود که می بایست به جهت تطابق با فرهنگ ایرانی تغییراتی در آن صورت می گرفت اما در کل هیچ واژه سازی، به معنای ابداعی واژه ای جدید، در این اثر انجام نشد.
* ترجمه این اثر چقدر زمان برد؟
– بیش از دو ماه.
* این روزها آیا مشغول فعالیت دیگری در حوزه کتاب هستید؟
– بله، هم اکنون ترجمه ی کتاب” یادداشت های کشتیرانی” اثر آنی پرولوکس برای انتشارات نگاه و سپس ترجمه ی اثری از فیلیپ راث برای نشر چشمه در دست انجام دارم.
منتشر شده در سایت ایسکانیوز به تاریخ 29 مهر