نگاه : آیناز محمدی :«مجـمــوعه اشعار محمدعلـی سپانلو» به‌تازگی توسط موسسه انتشارات نگاه منتشر شده است. «دیده‌بان خواب‌زده» توسط انتشارات نیلوفر و «در جست‌وجوی واقعیت» توسط نشر افق در سال 91 از این شاعر، مترجم و منتقد به بازار آمد. علاوه بر این او «کاشف ازیادرفته‌ها»، «قایق‌سواری در تهران» و«افسانه شاعر گمنام» را هم در فاصله سال‌های 84 تا 91 منتشر کرده بود.
در زمینه ترجمه شعر جهان سپانلو «فصلی در دوزخ و کشتی مست» از آرتور رمبو، «آنا باز» از سن ژون پرس، «دهلیز و پلکان» از ریتسوس و «گزیده اشعار آپولینر» و رمان «مقلدها» از گراهام گرین، «عادل‌ها» از آلبرکامو و… را هم در کارنامه‌اش دارد.
آقای سپانلو، پیشنهادی که وزارت ارشاد درباره چاپ کتاب‌ها با مسئولیت ناشران عنوان کرد با استقبال ناشران مواجه نشد. چرا؟ آیا این فرار از مسئولیت نیست؟
من این مطلب را درباره کتاب «چهار شاعر آزادی» گفتم. ما این کتاب را در 4400 نسخه چاپ کرده بودیم. بعد وزارت ارشاد گفته بود، این صفحه را عوض کنید. کتابی که چاپ و صحافی شده بود. این کتاب در آن سال ماند. اگر قرار است حالا هم وضع به این صورت دربیاید، تکلیف چه می‌شود؟ ممکن است بعد از چاپ کتاب بگویند کتاب را خمیر کن، چه‌کسی خسارت ناشر و نویسنده را می‌دهد؟ به نظر من طرح این مساله ترس در دل ناشر انداختن است. باید ضوابط و مقرراتی وضع کنند و به تایید اتحادیه ناشران برسد بعد این شیوه را اجرا کنند. ضوابط باید سلیقه‌ای نباشد.
ولی وزیر ارشاد پیشنهاد داد، کتاب منتشر بشود اگر شاکی داشت، ناشر یا نویسنده پاسخگو باشند.
این درست است. ضوابط نشر کتاب و مجله و روزنامه در قانون اساسی مشخص است. قوانین جاری را می‌شود عوض کرد. اما قانون اساسی می‌گوید نشر مطالب نباید توهین به مبانی دین باشد که مبانی هم مشخص است. یعنی مسائل فرعی نیست و دیگر انکار نبوت است. نویسنده و شاعر نباید وارد این حیطه‌ها شوند. موضوع دیگر هم حقوق عمومی است. یعنی نباید به اقلیت‌های دینی و قومی توهین یا آن‌ها را به جنگ و ترور تحریک کنید. اگر کسی این موارد را رعایت نکند و در دادگاه محکوم شود، طبیعی است که مجازاتش را هم باید بپذیرد. اما هنگام اعطای مجوز مجموعه اشعارم نزدیک به صد مورد را گفتند باید حذف کنی.
در فاصله سال‌های 84 تا 91 هفت مجموعه شعر از شما منتشر شد، چگونه «مجموعه اشعار» شما دچار مشکل ممیزی شد؟
اتفاقا «مجموعه اشعار» من شامل تمام کتاب‌های چاپ شده من است. کتاب‌های چاپ شده‌ای که از همین دولت احمدی‌نژاد و از همین وزارت ارشاد اجازه چاپ گرفتند. این خیلی جای تعجب و تاسف دارد، همین شعرهایی که در دفتر دیگر مجوز گرفته، در مجموعه اشعار دستور حذف دادند.
شما قبلا «فصلی در دوزخ و کشتی مست»، «آنا باز»، «دهلیز و پلکان» و… را ترجمه و منتشر کرده بودید، آیا به ترجمه شعر ادامه می‌دهید؟
نه. من فقط «عاشقانه‌های آپولیز» را ترجمه کردم و گذاشتم برای یکی از این ناشران که تحویل بدهم. ولی دیگر دنبال ترجمه نرفته‌ام، به خاطر بیماری دیگر انرژی کارهای برنامه‌ریزی شده را ندارم.
شما دو مجموعه داستان به اسم «بازآفرینی واقعیت» و «در جست‌وجوی واقعیت» را در معرفی بهترین نویسندگان و بهترین داستان‌های کوتاه فارسی منتشر کرده‌اید اما هنوز یک آنتولوژی جامع و کامل از شعر پس از انقلاب به دست نداده‌اید.
من کتاب «هزار و یک شعر» را منتشر کرده‌ام. این کتاب تاریخ شعر امروز است، تاریخ ادبیات است و این تنها کتاب بی‌جانشین است. شما شاید چاپ اول کتاب را دیده‌اید، در چاپ سوم تا سال 1385 را دربرمی‌گیرد یعنی یک قرن شعر معاصر را شناسانده است. در این کتاب از 312 شاعر و از بهترین شعرهایی که در یک آنتولوژی می‌توانست بیاید، آورده‌ام. اما از نظر تاریخی هم شعرها را مرتب کرده‌ام. من به جای خواننده 800-700 کتاب خوانده‌ام تا این مجموعه را فراهم کنم. حالا چاپ چهارم این کتاب به ارشاد رفته که به این هم‌گیر داده‌اند. این کتاب سرگذشت جالبی دارد. چاپ اول را قطره منتشر کرد، چاپ دوم و سوم را کاروان منتشر کرد که تعطیل شد، چاپ چهارم را دادم به چشمه، نشر چشمه تعطیل شد، بعد دادم نشر زاوش که کتاب گیر کرده است. این کتاب تاریخ شعر معاصر است. من نمی‌توانم آن را به‌هم بریزم. بهترین شاعران ایران را در این مجموعه آورده‌ام. بعد جریانات فکری شعر را نشان دادم، سبک‌هایی که به‌وجودآمده را رده‌بندی کردم و… این کتاب جایگزین دیگری ندارد.
الان چه کاری آماده چاپ دارید؟
یک مجموعه شعر دارم که از دو سال پیش در ارشاد مانده است. این کتاب «زمستان بلاتکلیف ما» نام دارد که همچنان مانند اسمش بلاتکلیف است. این شاید یکی از بهترین مجموعه شعرهای من باشد. کارهای ناتمام دیگری هم در دست دارم.
منبع روزنامه بهار