نگاه :گرانی کاغذ این روزها شرایط تولید را مختل کرده است. با گرانی ارز و نوسان آن در بازار و محدودیت‌های تجاری ایران با دیگر کشورها، کاغذ هم گران شده و هم در چرخه دلالی قرار گرفته است. به همین دلیل فاقد ثبات قیمت است و همین نوسان باعث اختلال در تولید کتاب می‌شود. چون کاغذها از جاهای مختلف وارد می‌شوند کیفیت‌های متفاوتی هم دارند.
ناشران نیز برای صرفه‌جویی در مصرف کاغذ کتاب‌ها را با حروف ریزتری می‌چینند تا صفحات کمتری را در برگیرد. همه این شرایط تولید کتاب را دچار اختلال کرده است، ناشران کوچک توان سرمایه‌گذاری خود را از دست می‌دهند و هر روز از دامنه کارشان کاسته می‌شود و در این شرایط به‌طور طبیعی کار انتخاب کتاب و سرمایه‌گذاری برای چاپ آن دقت بیشتری را طلب می‌کند. ناشران حرفه‌ای که توان مالی خوب دارند قدرت گذر از این بحران را خواهند یافت ولی در این بحران بسیاری از ناشران کوچک از گردونه نشر بیرون می‌روند. در این شرایط، تیراژ کتاب‌های منتشر‌شده هم کاهشی قابل توجه می‌یابد.
این روزها حتی شاهد تیراژ صد‌نسخه‌ای هم هستیم، با ریسوگراف حالا می‌توان تیراژ کمتری چاپ کرد. به نظر هم امری منطقی است. کتاب کم‌مصرف چرا باید تیراژ ثابت هزار و دو‌هزار را داشته باشد؟ اما از آنجا که موسسات بزرگ نشر هزینه‌های بالایی دارند، کاهش تیراژ باعث سرشکن‌شدن هزینه‌ها در تعداد کمتری نسخه کتاب می‌شود و همین قیمت کتاب را افزایش می‌دهد. اعتراض به گرانی همواره ضعیف‌ترین حلقه‌های اقتصادی را آماج خود قرار می‌دهد. گرانی مایحتاج اولیه زندگی که در عرض یک‌سال گاه تا سه‌برابر شده، توان ادامه زندگی را سخت کرده و خب مردم نمی‌توانند به قیمت گوشت، سیب‌زمینی و مواد بهداشتی اعتراض کنند. اما کتاب که چندان هم خواننده ندارد وقتی با افزایش قیمت روبه‌رو می‌شود، مورد اعتراض قرار می‌گیرد. قیمت کاغذ در عرض کمتر از یک‌سال بین سه تا چهار‌برابر افزایش یافته است، اما ناشران تن به چنین افزایشی نداده‌اند و قیمت‌گذاری کتاب در بدترین شرایط بین 50 تا 70درصد افزایش داشته که به نظر من نسبت به تمام کالاها کمترین نوسان را به خود دیده، البته دلیل آن هم نداشتن توان خریداران و رعایت حال آنان بوده است.آماری در اختیار ندارم که آیا با افزایش هزینه تولید کتاب، وسواسی برای انتشار کتاب‌های بهتر به وجود آمده یا نه؛ اما حداقل در موسسه خودمان با جرات می‌گویم که این مساله تاثیر‌گذار بوده و ما را در انتخاب کتاب و کیفیت تولید حساس‌تر کرده است. تردیدی هم ندارم که در دراز‌مدت ناشران به سراغ کتاب‌هایی خواهند رفت که بازار مصرف مناسب داشته باشند و البته مفهوم آن همیشه تولید کتاب با کیفیت محتوایی ممتاز نیست. اما به هرحال بعید است ناشر حرفه‌ای برای کاهش هزینه‌های تولید، امور ضروری انتشار مثل ویراستاری را حذف کند. چرا‌که ویراستاری از اجزای جدایی‌ناپذیر تولید حرفه‌ای است و با حذف آن بخشی از استاندارد کتاب از بین خواهد رفت.
* مدیر موسسه انتشارات نگاه