کتاب «حماسه ملی ایران» نوشتۀ تئودور نولدکه ترجمۀ بزرگ علوی
گزیده ای از متن کتاب
مقدمه
يكى از معروف‌ترين كارهاى خاورشناسان در ادبيات ايران بحث دقيق و پرمغزى است كه تئودور نولدكه Theodor NÎldekeخاورشناس معروف آلمانى به‌عنوان «حماسه ملى ايران» Das Iranische Nationalepos كرده و نخست در مجلد دوم كتابى به‌نام «اساس زبان‌شناسى ايران» Grundriss Dar Iranischen Philologie كه در دو مجلد به سال‌هاى 1895ـ1904 در اشتراسبورگ Strassburgچاپ شده در صحايف 130ـ211 انتشار يافته و سپس جداگانه در مجلد مخصوصى در برلن و لايپزيگ به سال 1920 منتشر شده و پس از آن ل.باگدانو L. Bagdanov خاورشناس روسى مقيم هندوستان ترجمه انگليسى آن را به عنوان “the Iranian National NÎldeke’s Epic” در بمبئى به سال 1930 انتشار داده است. اين مبحث از روزى كه انتشار يافته معتبرترين و جامع‌ترين بحث درباره حماسه‌هاى ملى ايران و شاهنامه فردوسى به‌شمار رفته و همه كسانى كه در اين زمينه‌ها بحث كرده‌اند بدان نظر داشته‌اند.
در سال 1309 كه من طبع و نشر مجله «شرق» را به عهده گرفتم از دوست ديرين خود آقاى بزرگ علوى درخواستم كه اين رساله استادانه سودمند را از متن آلمانى ترجمه كند و وى بدين كار پسنديده دست يازيد و شش قسمت از آن در شماره‌هاى 2ـ5 و 7ـ8 آن مجله چاپ شد و چون مجله شرق ديگر انتشار نيافت چندى اين كار ماند تا اينكه در سال 1312 كسى از نيكوكاران شهر ما وجهى در اختيار آقاى سيدحسن تقى‌زاده كه در آن زمان وزير ماليه بود گذاشت و وى هم آن را براى چاپ كتابهاى سودمند به تشخيص مرحوم محمدعلى فروغى و مرحوم سيد عبدالرحيم خلخالى قرار داده بود. از جمله كتابهايى كه بنا شد از اين پول چاپ كنند همين كتاب حاضر بود. نخست دوست قديم ما آقاى مجتبى مينوى رنج را بر خود هموار كرده و در ترجمه فارسى آن با همان دقتى كه جبلى اوست نظر انداخته و در چاپ اوراق نيز همكارى كرده بود. در آن ميان سفر اروپا وى را پيش آمد و من دنباله كار را گرفتم و بدين‌گونه 128 صحيفه اين كتاب از همان وجه خير كه در اختيار ما بود تا سال 1316 در چاپخانه روشنايى چاپ شد كه ناگهان گرفتارى بى‌سرانجامى براى آقاى علوى پيش آمد و چاپ كتاب متوقف ماند و در اين ميان چاپخانه روشنايى را دولت خريد و آقاى جمال‌الدين طباطبايى مدير آن چاپخانه اوراق چاپ شده ما را و كاغذى را كه تا پايان كتاب خريده و در چاپخانه امانت گذاشته بوديم به ما رد نكرد و چاپخانه را فروخت و به اروپا رفت و بدين‌گونه تنها يك دوره از اوراق چاپ شده نزد من ماند و يازده سال در گوشه‌اى از كتابخانه من بود تا اينكه در اواخر سال گذشته من به دانشگاه تهران پيشنهاد كردم كه اين كتاب جزو انتشارات دانشگاه منتشر شود و شوراى دانشكده ادبيات و انجمن تأليف و ترجمه دانشگاه نيز با اين پيشنهاد موافقت كرد و بدين‌گونه اين كتاب آن‌چنان كه امروز به دست خوانندگان است انتشار يافت.
اين كتاب بهترين و معتبرترين مجموعه تحقيقاتى است كه خاورشناسان اروپايى تا سى سال پيش درباره فردوسى و شاهكار جاودانى او كرده‌اند. در آن زمان هنوز دانشمندان ايران راه و روش تحقيق جديد را درست فرانگرفته و در اين كار ورزيده و آزموده نشده بودند و بسيارى از تحقيقات مهمى كه ايشان كرده‌اند هنوز انتشار نيافته بود. وانگهى فردوسى و آثار او زمينه بسيار وسيعى براى كاوش و جستجوهاى علمى است و ساليان دراز پويندگان و جويندگان در اين درياى پهناور شناور خواهند بود و باز دُرّ ناسفته از آن بيرون خواهند كشيد.
در 1313 كه جشن هزاره فردوسى در ايران و بسيارى از كشورهاى جهان مخصوصآ اتحاد جماهير شوروى و فرانسه و انگلستان و آلمان و ايتاليا و بلژيك و دانمارك و هندوستان و ژاپن و سوييس و لهستان گرفته شد دانشمندان هر كشورى درباره او مطالعات كردند و به بسيارى از زبان‌هاى زنده چيزهايى انتشار دادند. دو مجموعه‌اى كه از اين رهگذر سودمندترست شماره مخصوص مجله مهر به‌عنوان «فردوسى‌نامه» است كه در همان سال 1313 در گرماگرم جشن هزاره منتشر شد و مجموعه ديگرى به‌نام «هزاره فردوسى» شامل برخى از بيانات اعضاى كنگره تهران است كه تازه سه سال پيش وزارت فرهنگ آن را منتشر كرد. در اين مجموعه مقالاتى را كه آقاى سيد حسن تقى‌زاده به‌عنوان «شاهنامه و فردوسى» پيش از آنها در روزنامه كاوه چاپ كرده بود دوباره انتشار داده‌اند و در اين مقالات آقاى تقى‌زاده از همين كتاب و از جستجوهاى خاورشناسان درباره فردوسى و شاهنامه بسيار بهره‌مند شده است. با اين همه هم اين كتاب و هم آن مقالات از لغزش‌هاى چند و عقايد نافرجام تهى نيست و چون اين اوراق كه در دست خوانندگان است از انتشارات دانشگاه تهران و از سوى دانشكده ادبيات ما كه يگانه مركز صالح و مجاز براى اظهار نظر قاطع درباره هر جزيى از ادبيات ايران و مخصوصآ فردوسى و آثار اوست اگر در اين مختصر بدان لغزش‌ها و بى‌سرانجامى‌ها اشاره نكنم بيم آن مى‌رود كه خوانندگان آن مطالب را قاطع و مسلم و عقيده دانشكده ادبيات و دانشگاه تهران بدانند و من چون خود در انديشه فراهم كردن كتاب خاصى در اين زمينه‌ام عجالتآ بدان نادرستى‌ها قلم‌انداز اشارتى مى‌كنم تا اينكه به سر فرصت حق مطلب را چنان كه شايد و بايد در كتابى جداگانه ادا كنم.
کتاب «حماسه ملی ایران» نوشتۀ تئودور نولدکه ترجمۀ بزرگ علوی
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.