گزیده ای از کتاب، تفريق جمعى: تحليل آثار سيزده شاعر نوپرداز از نيما تا امروز
در زمانه سهراب اکثر شاعران و هنرمندان و روشنفکران درگیر شکست‌ها، مشکلات و بحران‌های اجتماعی بودند که جنس خیال و شهود آنان را یاس‌آلود، عاصی، پرخاشگر و ستیزه‌خواه و سرشار از فریاد کرده بود، اما سپهری در میان ایشان دارای نگاهی فارغ از زمان تاریخی است.
در آغاز کتاب، تفريق جمعى: تحليل آثار سيزده شاعر نوپرداز از نيما تا امروز ؛ می خوانیم
فهرست
پيش گفتار 11
از وراى آن آبى بنفش
نيما شاعر طبيعتِ آزادِ زبان
آى آدم‌ها 25
خانه‌ام ابريست… 27
روى بندرگاه 28
رى را 30
ترا من چشم در راهم 32
سيوليشه 33
داروگ 35
شب‌پره‌ى ساحل نزديك 36
قايق 38
آقا توكا 40
شاملو اسطوره نيست!
آنگاه كه شاعر آتش حيرت را برافروخت
مرگ نازلى 55
مه 57
از عموهايت 59
آيدا در آينه 61
ماهى 65
شبانه 68
سرودِ ابراهيم در آتش 71
اخوان؛ پيامبر اعتراض و اندوه
شاعر اسطوره شكست
آنگاه پس از تندر 87
كتيبه 94
زمستان 98
آواز چگور 101
قاصدك 105
فرياد 107
ييلاقى 110
ميعاد در لجن
نصرت رحمانى در كمين‌گاه شعر
مادر 120
يك و صد 122
فرار ابر 123
كولى 124
درها و رهگذرها 127
مرد ديگر 129
007 131
لوحه 133
بودن چه سود 134
آتشى، شاعر بزرگ جنوب
دريافتيم زندگى آنگونه كه شاعر مى‌پنداشت نبود
خنجرها، بوسه‌ها و پيمان‌ها 145
در غبار خواب 150
كوچه‌هاى شعر 151
مرا صدا كن 154
ظهور 156
فروغ
پرنده آبى شعر معاصر
تولدى ديگر 172
بعد از تو 176
دلم براى باغچه مى‌سوزد 179
هديه 185
پرنده مردنى است 186
كسى كه مثل هيچ كس نيست 187
بوداى خاموش
سپهرى؛ شاعر ارزش احساسات
بى‌پاسخ 202
پشت درياها 204
روشنى، من، گل، آب 207
آب 209
نداى آغاز 211
سوره تماشا 214
دوست 217
اينجا هميشه تيه 219
صحبت از سپيده‌دم
كسرائى شاعرى بلند قامت با شعرى متوسط
كارگران راه 230
طبيعت نيمه‌جان 231
تشويق 232
زندگى 233
چشمداشت 235
خانه‌ى انسان 236
تاريكى در تاريكى 237
نام و سيما 238
سرود جمهورى 240
وحدت 242
پاييز 243
تشييع جنازه 244
مار 245
خاموش‌وار 246
يدالله رويايى
ارتش يك نفره
رفته 256
3 (سكوت دسته گلى بود) 258
25 (شب آفتاب نمى‌خواهد) 260
30 (درياى عاشقان غريق،) 261
2 (زخم ظريف عقربه در من بود) 264
اى روح رهسپار،اى مار، همهه‌ى غضروف! 265
9 (در باز بود اما،) 267
70 (بيراهه براى گام آرام است) 269
114 (باز مى‌داردش از پا) 270
چند تن در يك تن
براهنى منتقد، شاعر، رمان‌نويس
دف 280
با توام ايرانه خانم زيبا 288
گلى در يخ؛ برخاسته در دفاع از موج نو
كنكاشى در شعر احمد رضا احمدى
قوطى سيگار 304
يك خبر 305
طرح و تركيب 307
مرگ ماهى 309
در خروجى بيمارستان 311
اگر گفت 312
از پايتخت كه 313
گونه‌هاى پيرم 315
روز در لايه‌هاى پياز
بررسى جزئياتى از شعر شمس لنگرودى
نه بر بام‌تان چراغى 325
شام 326
پلنگ و روشنى 327
4 (ماجراى مرا پايانى نبود) 328
6 (مى‌آيى و چون چاقويى روزم را به دونيم مى‌كنى) 330
11 (سپاسگزارم درخت گلابى) 332
20 (براى ستايش تو) 333
32 (بر سرش زده باد) 334
13 (باران شبانه را دوست دارم) 335
16 (بازگشته‌ام از سفر) 336
سيد على صالحى
شاعر گفتار
رو به يك طرفى… 346
پيدايش تكلم نامها 348
اگر عاشق نشويم، مى‌ميريم! 350
پرنده، هى پرنده‌ى پرقيچى! 352
براى صفحه‌ى شعر يك روزنامه‌ى رسمى 354
3 (دارم هى پابه‌پاى نرفتن صبورى مى‌كنم) 355
نشانى اول 356
پيش گفتار
انديشيدن به شعر يكى از مشكل‌ترين انواع تفكر است. هر شعر تابع هزاران تاثير مستقيم و غير مستقيم، آنى و زمان‌دار بر لايه‌هاى مختلف ذهن و روان انسان است كه جنس حقيقى و توانايى غايى زبان در ايجاد لحظاتى بديع از زندگى را متجلى مى‌كند. بى‌شك در طول تاريخ بشر هنرهايى كه ميزان گنجينه داشته‌هايشان با شعر برابرى كند در خوش‌بينانه‌ترين حالت شايد بيش از دو مورد نباشند، كه دليل آن قدمت و توانمندى زبان در معنا بخشى به امور و اشياء نسبت به ديگر متعلقات بشر و تعلق خاطر و توجه خاص انسان به زبان بوده است و اين‌كه شعر نخستين و مهم‌ترين هنر زبانى نزد بشر محسوب مى‌شود.
انديشيدن به هنرى با اين توان و قدمت و بررسى آن از جهات مختلف همان‌طور كه اشاره شد قطعاً كارى مشكل است. به همين دليل دادن لقب منتقد شعر به اشخاص و نقد شعر به هر نوشته‌اى كار ساده‌اى نيست و نياز به كارشناسى جداگانه در خصوص متن نقد نوشته دارد. در ادبيات و شعر فارسى سابقه نقد شعر بسيار كوتاه و بنيه نقد شعرضعيف است. ما منتقد حرفه‌اى شعر كه شغل نقدنويسى را براى تمام عمر خود برگزيده باشد نداريم كه دليل آن كم‌توجهى جامعه‌ى ايرانى به موضوع نقد در زمينه‌هاى مختلف و نقد ادبى به‌عنوان مقوله‌اى مهم و مؤثر در تعيين ارزش اثر ادبى و شعر است. اما در طول يكصد سال گذشته ما منتقدين پاره‌وقت جدى داشته‌ايم كه آثار درخورى از خود در حوزه‌ى نقد شعر به يادگار گذاشته‌اند.
با در نظر گرفتن اين موضوع قطعاً نگارنده نيز خود را منتقدى حرفه‌اى و تمام‌وقت نمى‌داند و به‌سختى بر نوشته‌هاى اين كتاب نام نقد گذاشته و بيشتر آن را بررسى و تحليلى جدى مى‌داند. بنابراين انتخاب‌هايى هم كه از ميان آثار شاعران معاصر انجام شده، همين‌طور كيفيت و سطح بررسى‌ها در حدود علاقه‌مندى و تأثيرى بوده كه نگارنده شخصاً در طول حشرونشر با شعر شاعران نوپرداز گرفته است. ناگفته نماند اين انتخاب به منزله اعلام اسامى تمام منتخبين سرشناس شعر حتا از نظر نگارنده نيست، كما اين‌كه در حال نگاشتن همين سطرها آثار ارزشمند شاعرانى را به خاطر مى‌آورم كه شخصاً به شعرشان دلبستگى خاص دارم، اما تحقيق و بررسى و تحليل آثارشان تابع عواملى است كه در مجموع محقق نشدند.
اميدوارم در چاپ‌هاى بعدى اين كتاب يا در جلدهاى مستقل ديگرى موفق شوم آثار ديگر شاعران حرفه‌اى را نيز مورد بررسى دقيق قرار دهم و با رويكردى جوان‌گرايانه‌تر به تحليل مجموعه اشعار چهره‌هاى مستعدى كه مى‌توان كارنامه‌ى شعرى ايشان را تا آن‌زمان نمونه‌اى تمام از كل تجربيات هنرى‌شان فرض كرد، بپردازم.
در اينجا لازم است به چند نكته ديگر در مورد اين كتاب اشاره كنم، اول اين‌كه: سعى كرده‌ام نوشته‌هايم در مورد شاعران تا حد ممكن چكيده‌اى از مهم‌ترين نكات قابل اشاره در مورد آثار، احوال و نظرات آنان باشد. (بررسى آثار بعضى شاعران نوپرداز به‌دليل خود مؤلف بودن در حوزه‌ى مشخصات آثارشان نمى‌توانسته جداى از بررسى احوال و نظراتشان باشد). دوم اين‌كه: اختصار بررسى‌هاى انجام شده به اين جهت است كه امكان آشنايى تمام علاقه‌مندان از هر قشرى با شاعران بزرگ نوپرداز در زمانى اندك (كه نياز زمانه ماست) فراهم شود. سوم اين‌كه: از ذكر هر منبعى در كتاب مگر در حين مقاله به‌صورت نقل‌قول مستقيم خوددارى كردم تا با پيدا شدن كيفيتى شفاهى ماهيت اين بررسى‌ها كه بيشتر تابع تفكر و تجربه‌اى شخصى است حفظ شود، ضمن آن‌كه اعتقاد دارم چنين نگاهى براى كتابى از اين دست كه جهت عموم علاقه‌مندان به شعر نو فارسى نوشته شده كار آمدى بيشترى دارد. آخرين نكته‌اى كه بايد به آن اشاره كنم در خصوص گزيده‌اى است كه از شعر هر شاعر در كنار نقد آثار و آراى او فراهم كرده‌ام، اين شعرها در واقع برگزيده‌اى از بهترين شعرهايى هستند كه شخصاً از شاعرانى كه شعرشان را در اين كتاب بررسى كرده‌ام خوانده‌ام، به‌جز در مواردى كه از شعر بلند شاعرى نمى‌توان گذشت، ملاك انتخاب خود را شعرهاى كوتاه‌تر ايشان قرار داده‌ام تا تنوع بيشترى در اين كتاب، متناسب با حجم آن به وجود آيد.
در پايان بايد يادآور شوم تحليل‌هايى با عناوين ديگر در مورد بعضى از شاعران طى ده سال گذشته در مطبوعات ادبى به چاپ رسانده بودم كه ابتدا قرار بود آنها را با ويرايشى جديد به صورت يك كتاب چاپ كنم، اما پس از مطالعه‌ى آنها متوجه شدم آن جامعيتى كه در خصوص كليات شعر شاعران براى پذيرش عموم علاقه‌مندان به شعر نو لازم است، در آن نوشته‌ها وجود ندارد. بنابراين با تشويق مديريت محترم انتشارات نگاه آقاى عليرضا رئيس دانايى، كه انگيزه‌اى جهت جدى شدن من براى نوشتن و اتمام اين كتاب در طول يك‌سال و نيم گذشته بودند، تقريباً تمام تحليل‌هاى درج شده اين كتاب از نو نوشته شدند.
مهر ماه 1388
داريوش معمار ـ ماهشهر
دیدگاهها
هیچ دیدگاهی برای این محصول نوشته نشده است.