«یادداشت‌های زیرزمینی» از برجسته‌ترین و فلسفی‌ترین آثار فیودور داستایفسکی است که در سال ۱۸۶۴ منتشر شد. این کتاب یکی از اولین رمان‌های اگزیستانسیالیستی جهان به شمار می‌رود و بیانگر نگاهی عمیق به دنیای درونی و تناقضات روحی انسان است. داستایفسکی در این اثر با پرداختی تند و تیز به وضعیت انسان مدرن، پیش‌درآمدی بر مسائل فلسفی و روانشناختی مطرح در آثار بزرگ‌تر ارائه می‌دهد.
«یادداشت‌های زیرزمینی» به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود. بخش به صورت مونولوگ درونی راوی (که مردی بی‌نام و تنها است) نوشته شده است. این شخصیت که به «مرد زیرزمینی» معروف است، در انزوای کامل زندگی می‌کند و از جامعه و انسان‌های اطرافش بی‌زار است. او خود را در تضاد با جامعه و ارزش‌های آن می‌بیند و در یک دنیای ذهنی پر از کینه و انتقاد نسبت به همه چیز زندگی می‌کند. او با نگاهی پوچ‌گرایانه به جامعه و زندگی، به هیچ ارزشی باور ندارد و تصمیم می‌گیرد به شکلی افراطی از واقعیت و محیط اطرافش جدا شود.
در بخش دوم کتاب، مرد زیرزمینی به شرح وقایعی از گذشته‌اش می‌پردازد. او در این بخش از روابطش با افراد دیگر، از جمله دوستان دانشگاهی‌اش و زنی به نام لیزا که با او رابطه‌ای کوتاه‌مدت داشته، صحبت می‌کند. این بخش نمایانگر کشمکش‌های درونی شخصیت اصلی در مواجهه با دیگران و تلاش بی‌ثمری برای برقراری ارتباط انسانی است.
«یادداشت‌های زیرزمینی» یکی از عمیق‌ترین و پرچالش‌ترین آثار داستایفسکی است که موضوعاتی همچون آزادی، اراده، پوچی و انسانیت را با زبانی روانکاوانه و فلسفی بررسی می‌کند. شخصیت مرد زیرزمینی، نمادی از انسان مدرنی است که در تضاد با دنیای اطراف خود قرار دارد و نمی‌تواند به راحتی با ارزش‌های حاکم بر جامعه هم‌خوانی داشته باشد. او با انزوای خودخواسته‌اش به شدت از جامعه دوری می‌کند و این انزوا، به نوعی پاسخی به شکست‌های شخصی و ناتوانی در ایجاد ارتباطات انسانی است.
یکی از جنبه‌های برجسته این رمان، نقد داستایفسکی بر عقلانیت مطلق و انسان‌شناسی مدرن است که در قرن نوزدهم به عنوان ایده‌ای غالب مطرح بود. او در «یادداشت‌های زیرزمینی» به تقابل میان عقل و احساس، اراده آزاد و جبرگرایی می‌پردازد و با ایجاد شخصیتی که عمداً بر ضد جریان‌های فکری رایج عمل می‌کند، خواننده را به چالش فکری دعوت می‌کند.
«یادداشت‌های زیرزمینی» در زمان انتشار خود، مورد توجه بسیاری از منتقدان و فیلسوفان قرار گرفت. این اثر به عنوان یکی از اولین نوشته‌های اگزیستانسیالیستی شناخته می‌شود و بر نویسندگان و فیلسوفانی مانند ژان پل سارتر و فردریش نیچه تأثیرگذار بوده است. بسیاری از منتقدان این کتاب را شاهکاری در تحلیل روانی و فلسفی انسان مدرن می‌دانند. با این حال، به دلیل محتوای پیچیده و انتقادی آن، برخی خوانندگان ممکن است درک آن را دشوار بیابند، اما برای علاقه‌مندان به ادبیات فلسفی و روانشناختی، این کتاب گنجینه‌ای ارزشمند است.