وبلاگ

نظریه‌ای در شاعری: معرفی کتاب «اضطراب تاثیر»

«اضطراب تأثیر: نظریه‌ای در شاعری» نوشته هارولد بلوم، که اولین بار در سال ۱۹۷۳ منتشر شد، اثری پیشگام در نقد ادبی است که تأثیر عمیقی بر مطالعات ادبی داشته است. این کتاب تاثیرگذار، تز اصلی بلوم در مورد کشمکش روانی شاعران در مواجهه با تأثیر پیشینیان خود را ارائه می‌کند و درکی ویژه از پویایی بین سنت و نوآوری در ادبیات می‌سازد.

بلوم در اصل در پی این است که نشان دهد همه متون ادبی، در واقع واکنش‌هایی به آثار پیشین خود هستند. او معتقد است شاعران اضطرابی عمیق در مواجهه با تحت تأثیر قرار گرفتن از پیشگامان ادبی خود تجربه می‌کنند، که البته آن را با عقده ادیپ فرویدی مقایسه می‌کند، جایی که نویسنده نوظهور باید با تأثیر «پدر» ادبی خود روبرو شده و بر آن غلبه کرده تا هویت و صدای خود را بروز دهد. بلوم استدلال می‌کند که این اضطراب شاعران را به یک «سوءبرداشت خلاقانه» یا خوانشی به عمد نادرست از پیشینیان سوق می‌دهد تا هویت ادبی منحصر به فرد خود را شکل دهند.

بلوم برای توضیح چگونگی سوءبرداشت و تحریف آثار پیشینیان توسط شاعران، شش «نسبت تجدیدنظرطلبانه» را معرفی می‌کند. این نسبت‌ها که شامل «انحراف» (clinamen)، «فرجام‌بخشی» (tessera)، « الوهیت‏زدایی » (kenosis)، «دیو‌ش» (daemonization)، «وارستگی» (askesis)، و «حلول» (apophrades) می‌شوند، چارچوبی برای درک مراحل رشد تأثیرگذاریِ شاعرانه ارائه می‌دهند. این کتاب در درجه اول بر شاعران رمانتیک تمرکز دارد، اما تحلیل خود را به طیف وسیعی از نویسندگان از لوکرتیوس و دانته تا والت ویتمن و والاس استیونز گسترش می‌دهد. نظریه‌ی بلوم این تصور را که تأثیرگذاری ادبی صرفاً موجب خیر و خوشی است به چالش می‌کشد و در عوض بیان می‌کند که این تأثیر می‌تواند هم منبع الهام و هم اضطراب باشد. کتابی که با نگارشی جذاب و سرشار از نمونه‌های عینی، همچنان سنگ بنای نقد ادبی باقی مانده است. تأثیر آن فراتر از شعر رفته و بر مباحث زمینه‌های مختلف تلاش‌های هنری و فکری تأثیر گذاشته است.

خلاصه اینکه «اضطراب تأثیر» کاوشی جذاب و برانگیزاننده در خصوص رقصی پیچیده بین سنت و نوآوری در ادبیات است. این کتاب نگاهی دقیق و ژرف به روان خلاق نویسندگان و مسیرهای حرکت آن‌ها در تأثیراتی که کارشان را شکل می‌دهند، ارائه می‌کند؛ و برای هر کسی که به نظریه ادبی، فرایند خلاقیت و قدرت ماندگار ادبیات در الهام بخشیدن و به چالش کشیدن ما علاقه‌مند است، ضروری است.

 

اضطراب تأثیر

نوشتن دیدگاه