وبلاگ

شستوف و تقابل حکمت‌های باستان

برای بیش از دو هزار سال، فیلسوفان و متکلمان با تقابل آشتی‌ناپذیر عقلانیت یونانی (آتن) و مکاشفات کتاب مقدس (اورشلیم) دست و پنجه نرم کرده‌اند. در کتاب «آتن و اورشلیم»، لف شستوف – الهام بخش اگزیستانسیالیست‌های فرانسوی و مهمترین هم‌صحبت ادموند هوسرل، مارتین هایدگر و مارتین بوبر در دوران بین جنگ‌های جهانی – رویارویی جذاب بین این قطب‌های نمادین حکمت باستان را به وصیت‌نامه فلسفی خود که یک شاهکار در استدلال و سبک است، تبدیل می‌کند.

در واقع این کتاب به درگیری دیرینه بین سنت های فلسفی آتن باستان، که بر عقل و حقایق کلی تأکید داشت و ایمان توحیدی اورشلیم که ریشه در امر غیرعقلانی خاص دارد، می پردازد. شستوف نشان می‌دهد که جستجوی حقایق ضروری و عقلانی که مورد حمایت فلسفه یونانی است ‌چون آنتی‌تز آزادی رادیکال و وحی الهی در قلب سنت یهودی-مسیحی است.

شستوف نقد تندی را علیه پروژه فلسفی غرب آغاز می‌کند و متفکران را از ارسطو تا نیچه متهم می‌کند که علی‌رغم طغیان‌های آشکارشان، در نهایت تسلیم وسوسه ضرورت عقلانی شده‌اند. او ادعا می‌کند که حتی آن‌ها که رادیکال فرض می‌شوند نیز چون کییرکگارد و نیچه در نهایت با تلاش برای پایه‌گذاری آن بر اساس عقل، به روح واقعی ایمان توحیدی خیانت کردند. شستوف به ویژه تلاش فلسفه مدرسی در قرون وسطی برای عقلانی کردن آموزه های مسیحی را مذمت کرده و آن را نوعی خیانت به جوهره وحی می‌داند. او حقیقت را چیزی کاملاً فراتر از عقل می‌داند که تنها از طریق جهش ایمان به امور خاص غیرعقلانی قابل دسترسی است.

«آتن و اورشلیم» با نثر پرشور و موضع سازش ناپذیر خود، چالشی جسورانه علیه بنیان‌های عقلانی فلسفه غرب ارائه می‌کند. تحلیل عمیق شستوف از تنش‌های بین آتن و اورشلیم، نور نویی بر رابطه ایمان و عقل می‌تاباند و ما را مجبور می‌کند تا پیش‌فرض‌های کهنه‌مان را دوباره بررسی کنیم. این اثر برجسته، اگرچه بحث برانگیز است اما همچنان سهمی حیاتی در اگزیستانسیالیسم دینی و فلسفه پوچی دارد.

اگرچه شستوف روس تبار شهرت جهانی کمی دارد اما نوشته‌هایش بر بسیاری از متفکران اروپایی قرن بیستم مانند آلبر کامو، دی. اچ. لارنس، توماس مان، چسلاو میلوش و جوزف برودسکی تأثیر گذاشت. «آتن و اورشلیم»  آخرین اثر پیشگامانه شستوف در زمینه فلسفه دین از منظر اگزیستانسیالیستی است که شستوف را در عمیق‌ترین و فصیح‌ترین حالتش نشان می‌دهد و روشن‌ترین بیان اندیشه اوست که بر تکامل فلسفه قاره‌ای و ادبیات اروپا در قرن بیستم تأثیر گذاشت.

آتن و اورشلیم

نوشتن دیدگاه