آخرت و قیامت: معرفی کتاب «تاریخ مختصر آخرالزمان»

گروه اندیشه: همیشه کتاب‌هایی با موضوع آخرالزمان جذاب بوده است. آخرالزمان که برخی‌ها آن را با قیامت یکی دانسته‌اند، از مهمترین مضامین رمان‌ها، افسانه‌ها و خلاقیت‌های معاصر بشری برای تولید محتوا به شمار می‌رود. وقتی بدانیم که اعتقاد به منجی و آخرالزمان در فرهنگ بسیاری از ادیان بزرگ دنیا دیده می‌شود و درباره آن پیشگویی‌هایی نیز کرده‌اند این موضوع مبرهن می‌شود که آخرالزمان از جذابیت زیادی برخوردار است. معمولا آخرالزمان در اصطلاح یعنی سالیان پایانی یک دوره از حیات بشری و سپس ظهور یک منجی موعود که انتظار او کشیده می‌شود تا تحولی همه جانبه در زندگی یک قوم یا تمام بشریت ایجاد کند و بشریت را وارد دوره جدیدی کند. در ادیان ابراهیمی نیز انواع و باورهای مختلفی از پایان جهان وجود دارد. اما آخرالزمان یکی از مهمترین مضامین مذهبی در تاریخ ادیان جهان نیز به شمار می‌رود. در یهودیت تصور آخرالزمان به معنی پایان دوره جهان و پیوستن آن به قیامت کبری، از سده‌های دوم و سوم قبل از میلاد پیدا شده، پیش از این زمان بنی‌اسرائیل که خود را قوم برگزیده خداوند می‌دانستند، در انتظار روزی بودند که در آن وعده الهی تحقق یابد و خداوند قوم برگزیده خود را در سرزمین موعود مستقر، و دشمنان آن را نابود کند، و عدل و احسان خود را بر سراسر جهان بگستراند. در دوره‌های بعد از حکومت داوود و سلیمان که این قوم از لحاظ دینی و اخلاقی گرفتار فساد و انحطاط شده و گرایش به شرک و الحاد در میان آنان شدت گرفته بود، غایت این آرزو و انتظار بازگشت قدرت و وحدت و خلوص دوران گذشته بود و انتظار زمانی می‌رفت که خداوند بار دیگر پیشوائی بفرستد و قوم را از تیره بختی نجات دهد. در مسیحیت نظریاتی که درباره آخرالزمان در چهار انجیل آمده است یکسان نیست. در دیدگاه مسلمانان آخرالزمان دوره نبوت پیامبر اسلام تا ظهور امام زمان است و شیعیان به خصوص دوران غیبت کبری را آخرالزمان می‌خوانند کتاب «تاریخ مختصر آخرالزمان» به شکلی صریح و روشنگر بینش‌هایی در مورد ژانر جذاب ادبیات آخرالزمانی ارائه می‌دهد و نشان می‌دهد که چگونه آخرالزمان بسیار بیشتر از دیدگاه‌های رایج درباره آخرین قضاوت و پایان خشونت آمیز جهان را شامل می‌شود. تاریخ در دسترس و روشنگر «آخرالزمان» – آثار قدیم یهودی و مسیحی- بینش تازه‌ای در مورد ژانر جذاب ادبیات الاهیاتی و آخرالزمانی ارائه می‌دهد. «مارتاهیمل فارب» در این کتاب نشان می‌دهد که آخرالزمان نه تنها به دیدگاه‌های رایج درباره آخرین قضاوت و پایان خشونت آمیز جهان توجه داشت، بلکه پاداش و مجازات پس از مرگ، معبد آسمانی و افشای پدیده‌های نجومی و سایر اسرار طبیعت را در نظر داشته است. ابراهیم رنجبر دبیر مجموعه‌ای که این کتاب در آن مجموعه منتشر شده درباره کتاب «تاریخ مختصر آخرالزمان» می‌نویسد: باید با خواندن این کتاب قدری از تصورات خود دور شویم، موضوع را از جنبه ای دیگر ببینیم، برای نمونه، نباید آخرالزمان را خطی دانست، یا نباید مغایرت در روایت های موجود میان عهدین و قرآن موجب سرگشتگی ما شود، عهدین در این بستر بیشتر از جنبه روایت ادبی مدنظر هستند و تمایزهای آن‌ها را نباید حمل بر مخدوش کردن روایت‌های دینی دانست؛ چنان که نشان دادیم، ظاهرا عهدین جنبه ادبی پررنگی دارند. مارتا هیمل فارب در مقام نویسنده کتاب که استاد دین ویلیام‌اچ دانفورث در دانشگاه پرینستون است، سنت نوشتن آخرالزمانی را در قرون وسطی تا دوران مدرن را دنبال می‌کند. در مجموع نیز مارتا هیمل فارب همواره بر یهودیت دوره معبد دوم و به ویژه ادبیات آخرالزمانی متمرکز شده است. هیمل فارب نویسنده «تورهای جهنم: یک فرم آخرالزمانی در ادبیات یهودی و مسیحی» (۱۹۸۵)، «صعود به بهشت در آخرالزمان یهودی و مسیحی» (۱۹۹۳) و «پادشاهی کاهنان: اجداد و شایستگی در یهودیت باستان» (۲۰۰۶) نیز است.