نگاه : محمد لوطیج شاعر و منتقد جوان چند روز قبل مهمان ما بود . او شاعری است که زندگی اش را با شعر آمیخت و معنایی تازه بخشید . او علاوه بر شاعری دستی بر نقد دارد و از هر از گاه در مطبوعات رسمی می نویسد . از محمد لوطیج تاکنون “زندگی نامه فروغ فرخ زاد”، “کتاب درنگ1 ” و مجموعه شعر “از زنانی که شبیه تو نیستند” منتشر شده است. کتا ب ” علی باباچاهی در وضعیتی دیگر” از جمله کارهای آماده چاپ ایشان است که در آینده نزدیک منتشر می شود. همچنین “لذت متن” (گزینه ای از شعر دهه ی هفتاد و هشتاد) در دست تدوین است و “دویست ترانه ی عاشقانه ی تبری” با ترجمه فارسی، کار مشترکی است با نادعلی فلاح، که از سوی نشر شلفین، در نمایشگاه امسال عرضه خواهد شد.
محمد لوطیج قرار است در زمینه شعر زمان ما با انتشارات نگاه همکاری می کند . همین بهانه خوبی شد تا با او در باره این کتاب ها گفت و گوی کوتاهی بکنیم.
آقای لوطیج شما پس از محمد حقوقی و فیض شریفی سومین کسی هستید که به تالیف و تدوین مجموعه شعر زمان روی آوردید ؛در باره انگیزه این کار بفرمایید :
شعر زمان ما میراث ماندگار زنده یاد محمد حقوقی است که خوشبختانه نشر نگاه تصمیم به ادامه ی کار گرفته و تا کنون 20 مجلد آن نهایی شده است، و از میان کتاب های نهایی شده، 5 جلد به بنده سپرده شده است .مجلدات 16 تا 20 شعر زمان ما که نگارش و تدوین آن بر عهده ی من است به زندگی و شعر اسماعیل شاهرودی، م. آزاد، محمد علی سپانلو، علی باباچاهی و احمدرضا احمدی اختصاص یافته است.
آیا شما با همان شیوه و اسلوب حقوقی و شریفی به تالیف و تدوین شعر زمان پرداختید ؟
از آن جا که این کتاب ها، در مجموعه ای با معیارها و محورهای مشخص منتشر می شوند، بخشی از سر فصل های منتخب من، در واقع رعایت چارچوب های پیشنهادی زنده یاد حقوقی است، تا حضورشان در این مجموعه توجیه پذیر باشد. اما تمرکزم بر این بوده که ضمن بهره وری از پیشنهادهای حقوقی، مباحث هر کتاب با التفات به وجوه سبکی شاعر انتخاب شود. بنابراین ضمن حفظ ساختار کلی شعر زمان ما، فردیت هر کتاب نیز محفوظ می ماند.
تفاوت دیدگاه انتقادی در این کتاب ها، به تفاوت کارنامه ی شاعران مورد اشاره برمی گردد. مثلا مبحثی که در شعر احمدرضا احمدی یا آزاد، هسته ی مرکزی محسوب می شود در شعر باباچاهی یا سپانلو به ندرت دیده می شود، و من سعی کرده ام بر اساس همین شاخصه ها، مباحث کتاب را پیش ببرم نه با یک دیدگاه ثابت و از پیش تعریف شده. باید بگویم مهم ترین نقاط قوت و ضعف شعرها و شاعران را مورد بررسی قرار داده ام و از تطبیق شعرها با ذهنیت شعری یا انتقادی خاص پرهیز کرده ام حال تا چه حد موفق بوده ام باید صبر کرد و دید.
در هر کتاب، ضمن بررسی و تحلیل شعر و پرونده ی شاعری هر یک از شاعران، جایگاه آنها در شعر امروز و سهم آنها در فراروی ها و تازگی های شعر نیز از چشمم دور نبوده است. بنابراین در مجموعه ی این کتاب ها با یک نوع جریان شناسی شعری هم سر و کار داریم.
آیا با شیوه جدید نقد با متن شعری شاهرودی و آزاد و باباچاهی و… روی آوردید ؟
بیشتر سعی کرده ام با متدهای – نگویم مدرن تر، تازه تری به سراغ این شاعران بروم و از نقد کلاسیک تا حدودی فاصله بگیرم. بنابراین در این مجموعه مباحثی چون ترکیب سازی و استخراج انواع اضافه ها و… را نمی بینید. خوشبختانه هر پنج شاعر- شاهرودی، م.آزاد، سپانلو، باباچاهی و احمدی- از تاثیرگذارانِ شعرِ چند دهه ی اخیر بوده اند و هر یک به سهم خود، در شکل گیری فضای شعری امروز نقش آفرینی کرده اند. و شعرشان پر از تنوع و مولفه های پرجاذبه است؛ شعرهایی که از جهاتی برای مخاطب و نقد شعر جذاب بوده، و این جذابیت ها در تحلیل شعرها دیده خواهد شد، همچنان که آسیب ها و تنگناهای شعری آنها.
در هر کتاب ضمن نگاه جزیی تر به شعرها، شمایی کلی از کارنامه ی شاعر به دست می آید که با همراهی گزینه ی شعرها بهتر قابل نشان دادن است. نکته ی دیگر این که با افزودن خوانش چند شعر به هر کتاب، قرائت خودم را از این شعرها با مخاطب در میان می گذارم .
از مجموعه شعر زمان ما که شما مشغول تدوین و تالیف آنها هستید کدام کتاب آماده انتشار شده است ؟
از این پنج کتاب، شعر “زمان ما علی باباچاهی” به پایان رسیده و در 700 صفحه تحویل انتشارات نگاه شده است. در این کتاب علاوه بر زندگی خودنوشت باباچاهی، مباحثی چون تنوع در شعر باباچاهی، نگرش و نگارش در دوره های مختلف، بومی نویسی و طبیعت گرایی، موزونیت و موسیقی شعر، سپیدنویسی، مجنون نگاری، پایان باز و شروع غیر منتظره، طنز و نگارش افشانشی و… آمده و سیر تحول این مولفه ها در شعر باباچاهی مورد بررسی قرار می گیرد. در بخش گزینه شعرها نیز، هر مجموعه به طور مستقل مورد بررسی قرار گرفته و درباره ی مهم ترین شاخصه های آن مجموعه بحث می شود. خوانش سه شعر باباچاهی، کتاب را به پایان می رساند.
“شعر زمان ما شاهرودی” در دست تالیف است، و تاکنون این مباحث نهایی شده است: زندگی نامه ی شاعر، زمینه های تاریخی اجتماعی شعر شاهرودی، شاهرودی و نیما/ جاذبه ی شعر شاهرودی در نگاه نیما/ شاهرودی و شعر نیمایی، تنوع در شعر شاهرودی، شاهرودی و جریان های شعری رایج، وجوه سبکی شاهرودی و خوانش دو شعر شاهرودی و… و طبعا فصل های دیگری به کتاب افزوده خواهد شد.
آقای محمد لوطیج بابت این گفت و گوی صمیمانه سپاسگزاریم.
من هم از شما و همه دست اندرکاران سایت انتشارات نگاه ممنونم .