ياد بعضى نفرات

گزیده ای از کتاب ياد بعضى نفرات

دیری است که دور از ماست. هوای دیدارش را دارم. باریک اندام و سبزه تاب و فلفلی و شتاب زده، با چشم های نافذ ریز و اغلب خندان، و موهای مجعد و فرمان ناپذیری که هر سال عقب نشینی می کند و بر ارتفاع پیشنانی می افزاید.

به یاد هوشنگ گلشیری

در آغاز کتاب، ياد بعضى نفرات؛ می خوانیم

فهرست

پيش‌گفتار             9

آتشى، منوچهر        11

ابتهاج، هوشنگ      41

احمدى، احمدرضا   55

احمدى، پگاه          65

اخوان ثالث، مهدى   69

اسماعيلى، دكتر عباس          107

اعتصامى، پروين      111

الهى، صدرالدين      133

امين‌پور، قيصر        143

امينى، مفتون          149

اوجى، منصور         151

براهنى، رضا          171

پارسى‌پور، شهرنوش            175

ترقّى، گلى            187

تقى‌زاده، صفدر       199

تمدن، رباب           213

جلالى، بيژن           221

چوبك، صادق        231

چهل‌تن، اميرحسن   241

حق‌شناس، على‌محمد           251

حقوقى، محمد        263

خرّمشاهى، بهاءالدين            269

خويى، اسماعيل      285

خيام        293

دانشور، سيمين       297

درويشيان، على‌اشرف           311

دولت‌آبادى، محمود              317

دهباشى، على         331

رحمانى، نصرت      337

روانى‌پور، منيرو      347

رؤيايى، يدالله         359

زراعتى، ناصر         387

سپانلو، محمدعلى    397

سپهرى، سهراب      411

سهراب (خلعت‌برى)، ترانه     457

شاملو، احمد          465

شجريان، همايون     497

شهريار، محمدحسين            501

شيبانى، منوچهر      509

صالح‌پور، محمدتقى             521

صالحى، سيّدعلى    525

عبادى، شيرين        545

فرخزاد، فروغ         549

فلاحتى، مهدى       565

قائم‌مقامى، عالمتاج (ژاله)      575

گلشيرى، هوشنگ   579

مجابى، جواد          605

مختارى، ابراهيم     639

مشيرى، فريدون      643

مصدق، حميد         667

معروفى، عباس       685

معينى كرمانشاهى، رحيم       695

مكلّا، ابراهيم          703

مندنى‌پور، شهريار    719

موحّد، ضياء           739

نادرپور، نادر          775

نجدى، بيژن           787

نراقى، احسان         801

نظام‌شهيدى، نازنين   805

والا، لعبت             809

وزيرى، قمرالملوك   821

پيش‌گفتار

اگر سخنى بايد گفت، با خواننده‌يى‌ست كه دل پيش دلم مى‌گذارد، يعنى در ميان اين نوشته‌ها، بيش از آن‌كه به برداشت‌هايم توجه كند، به درك عواطفم مى‌كوشد كه آن‌چه نوشته‌ام نه‌تنها «بررسى» و «نقد»، بل يادگزاره‌يى‌ست از سر صداقت و مهر.

نخستين بخش اين كتاب، با همين عنوان (ياد بعضى نفرات)، در 1378 منتشر شد (نشر البرز، تهران). اكنون دومين بخش را، كه از همان سال تا امروز فراهم شده است، بر آن افزوده و پيشكش دوستداران مقولاتى از اين دست كرده‌ام. بيشترينه‌ى نوشته‌هايم، در اين مجموعه، حاصل دقت در آثار و احوال ياران و عزيزان و شناخت رفتار و گفتار ايشان بوده و به خاطره‌ى همنشينى با آنان درآميخته، و كمتر فصلى‌ست كه از اين گونه حال و حكايت بى‌بهره مانده باشد.

دريغ كه چندين تن از دوستانم، كه زندگيم بى‌آنان به‌سر نمى‌شد، به جاودانگى پيوسته‌اند (يادشان از خاطرم دور مباد، و عمر آنان كه هستند دراز باد كه همچنان گرمِ آفريدن هنرِ خويشند). در سوگِ برخى از رفتگان، يا به تسلّاى خاطر يكى/دو تن از ماندگانِ مصيب كشيده، شعرهايى نوشته بودم. پس، براى تنوع بخشيدن به محتواى كتاب، اين سروده‌ها را به پايان فصل‌هاى مربوط به ايشان افزودم كه پيشكشى ناچيز بود و مجالى مناسب.

اسلوب نگارش يادگزاره‌ها گاه ساده است و گاه پيرايه‌مند: نظر به موقعيت و احوال خودم، از هر دو شيوه بهره گرفته‌ام. مهم آن است كه در نقل و شرح درست عواطف خويش از عهده برآمده باشم. اين حقيقت را هم هيچ‌گاه فراموش نكرده‌ام كه هر هنرمند ــ از شاعر و قصه‌نويس و فيلم‌ساز گرفته تا بازى‌نويس و موسيقى‌دان و نقاش و تنديس‌گر و… ــ در آن‌چه مى‌آفريند، بازتابى از چند و چون روان و ضمير خويش دارد. از اين روست كه، ضمن انديشيدن درباره‌ى هر اثر، به خُلق‌وخوى آفريننده‌اش هم توجه داشته‌ام.

نكته‌ى مهم :

گفتاوردهاى منظوم يا منثور يارانم را (با پوزش از ايشان)، در اين مجموعه، با شيوه‌ى نويسِ امروزم (درست يا نادرست) همخوان كرده‌ام تا در سامان‌بندى‌ى صورى‌ى واژه‌ها و جمله‌ها جدايى نيفتد و چندگانگى‌ى نگارش خط موجب پراكندگى‌ى حواس نشود. «شِكوِه»يى اگر هست، بارى، از خط فارسى‌ست كه هنوز رام هيچ قاعده‌ى ثابتى نشده. البته بايد از بابت اين واقعيت بباليم كه پيشينه‌ى فرهنگي‌ـادبى‌ى ما چندان است كه، با گذشت دو/سه هزار سال، چندبار خط عوض كرده‌ايم و گستره‌يى درازدامن از آميختگى‌ى قوم‌ها و زبان‌ها و گويش‌ها داشته‌ايم. از اين روست كه ديگرسانى‌ى اندك در شيوه‌ى نگارش خط امروزمان را، به يُمنِ آن همه آثار مكتوبِ پوينده و پُردوام، بايد برتابيم.

نكته‌ى ديگر :

در اين كتاب فقط آن چيزى را در دسترس گذاشته‌ام كه، طى‌ى ساليان و در موقعيت‌هاى متفاوت، خوانده و به‌صورت گزارشى ناتمام عرضه كرده‌ام. اين مجوعه شايد فصل كوچكى باشد در كنار آثارى از اين دست ــ با شيوه‌يى خاص و خودانگيخته. از اين رو، جاى بسيارى از ياران هنرمندم در اين دفتر خالى‌ست كه «بعضى نفرات»شان از ميان ما رفته‌اند و بسيارشان زنده‌اند و سرشار و اميدوار آينده‌يى پُربار.

دريغ كه چشمم ديگر نمى‌تواند بر اين مختصر چيزى بيفزايد، و دريغى ديگر بر جوانمرگى‌ى دوست نازنينم، عمران صلاحى، شاعر و طنزپرداز همروزگارمان، كه چندان به‌شتاب از دست رفت كه فرصت نيافتم، ضمن اين صفحات، از او يادى كنم؛ باشد تا فرصتى ديگر ــ و مگر خود را فراموش كرده‌ام كه… آهىّ و دمىّ و  زان سپس هيچ!

            س. ب.