تاریخ صفویه
خاندان صفویه: دگردیسی و پیامدهای ویرانگر
عباسقلی غفاریفرد
پادشاهان سلسه صفویه به عنصر ایرانی متکی نبودند بلکه گروگانی بودند در دست اقلیتی از قبایل چادرنشین آناتولی ،حلب، شام و مجارستان که از روزگار شیخ صفیالدین عموماً و از روزگار شیخ جنید خصوصاً در جستجوی سرزمینی برای تحقق آرمانهای غالیگرایانه خود بودند و انجام این رویکرد را در تغییر جایگاه مرشد طریقت اردبیل (یا طریقت صفوی) به مقام پادشاهی ایران امکان پذیر میدانستند و وضعیت آشفته و حکومتهای ضعیف و پراکنده آن روز ایران زمینه را برای این خواسته آنها مهیا میکرد. ایرانیها هرگز با این عناصر و پادشاه آنها کنار نیامدند و بزرگترین دلیل آن این است که چون ایرانیان خواهان سرنگونی سلسله صفویه بودند، هنگام محاصره اصفهان توسط افاغنه از هیچ کجای ایران به کمک پادشاه صفویه نرفتند تا این سلسله سرنگون شد هرگاه ایرانیها به کمک اصفهان میرفتند افاغنه جنگ دفاعی ایرانیها را تاب نمیآوردند و عقب مینشستند و جنگهای بعدی نادر شاه با افغانها و شکست دادن آنها، این دیدگاه را تأیید میکند. این کتاب صرفاً نه گزارشی تاریخی بلکه پژوهشی است نقد محور دربارهٔ لحظه ای از تاریخ ایران.
سفرنامۀ کلودیوس جیمز ریچ
کلودیوس جیمز ریچ
فرامرز آقابیگی
یادداشتهای «کلودیوس جیمز ریچ» در برخی موارد مانند وبای شیراز، از تکنگاریهای دقیق و شاخصی است که به وسیلة آن بهخوبی از ترس و وحشت مردم و بیعملی حاکمان مطلع میشویم. او در روزگار شیوع بیماری، شاهد احوال مردم بوده و روزبهروز گزارش بیماری را هرچند موجز یادداشت کرده و حتی برای حمایت از آنها در شهر مانده است؛ درحالیکه والی و وزیر به جای ساماندهی امور، گریخته و شهر را به امان خدا سپردهاند!
شاید گزاف نباشد اگر بگوییم ریچ در ثبت مشاهدات و گزارش سفر خود، همچون بیهقی دیدههایش را با جزئیات نوشته است. او از کنار هیچ چیز بیتوجه رد نشده و همهچیز از نظر او اعم از ماسهسنگ، رودخانه، تپه، دشت، کوه، اماکن تاریخی، عتیقهها، نسخ خطی، کتیبهها، جهات جغرافیایی، نوع بادها، محصولات، اسامی همراهان، دمای هوا، حالات و روحیات نزدیکان و … درخور اهمیت و شایستة توجه بوده است.
فردوسی و کاخ حیرت
فرزام پروا
آیا جای تعجب دارد که روان ملتی که چنین با ادبیات خود، بهویژه شاهنامه و گلستان و دیوان خواجه درآمیخته، در رؤیاهایش که شاهراهی بهسوی ناخودآگاه هستند، از این گنجینۀ عظیم و یگانه برخوردار شود؟
از پیشگفتار نویسنده
ملاصدرا: فیلسوف و متفکر بزرگ ایرانی
هانری کوربن و جمعی از خاورشناسان
ذبیح الله منصوری
کتاب «ملاصدرا» حاصل ترجمه و اقتباس «ذبیح الله منصوری» از نوشته های جمعی از شارحین غربی ملاصدرا و خاورشناسانی همچون «هانری کوربن»، «هرمان اولدنبرگ»، «والتر گریسمان» و … است که برای آشنایی عموم با زندگی و اندیشه های این فیلسوف بزرگ، از کودکی تا بزرگسالی، تدوین شده است. این کتاب که با زبانی ساده و شیوا نوشته شده است، به خوبی زیست و زمانه ی عالم و متفکر بزرگی را روایت می کند که از جوانی فقط و فقط به دلیل اندیشیدن، مجبور شد شهر به شهر سفر کند و زندگی مخفیانه پیشه کند. کتاب «ملاصدرا؛ فیلسوف و متفکر بزرگ ایرانی» روایت سرگشتگی فیلسوف همیشه در تبعید است که از سوی مردم، حاکمان و عالمان زمانه ی خودش زخم ها خورد ولی هیچ گاه از فلسفه اش پاپس نکشید و تا پای مرگ بر سر تفکرش ایستاد.
گردباد شور جنون (سبک هندی و احوال و اشعار کلیم کاشانی)
محمد شمس لنگرودی
«گردباد شعر جنون» تحقیقی در چگونگی شکل گیری تاریخی «سبک هندی» و «بررسی اشعار و احوال کلیم کاشانی» است. به نظر مولف پیش از پیدایش شعر نو، نزدیکترین شعر به زندگی روزمرۀ مردم شعرهای این سبک بود. کوشش مولف در کتاب حاضر بررسی عمدۀ نظرها و نظریات مولفان و مخالفان و رسیدن به درکی تاریخی از پیدایش سبک هندی به سبک اصفهانی نیز شهرت دارد.
شعر دوره بازگشت (بررسی شعر دورههای افشاریه، زندیه و قاجاریه)
محمد شمس لنگرودی
«شعر دورۀ بازگشت» که به «مکتب بازگشت» شهرت دارد به قول نیما یوشیج محصول «عجز تاریخی» در دورهای از فرهنگ و هنر ایران بود که از زوال صفویه تا بر آمدن مشروطیت را در بر میگیرد. در کتابهای متعدد تاریخی از این دوره سخن به فراوانی رفته است. یکی از تفاوتهای عمدۀ کتاب حاضر با سایر نوشتهها، چگونگی شکل گیری شعر دورۀ بازگشت است. طی سه دوره- افشاریه، زندیه و قاجاریه – در این کتاب است. دورۀ بازگشت دورهای بود که به قول ادوارد بروان از آرتور رمبو قاآنی را به ما تحویل داده است.
مردمشناسی و موسیقی نوار ساحلی شیبکوه
محسن شریفیان
منطقۀ «شیبکوه» واقع در حاشیۀ شمالی خلیج فارس با تاریخی پرفراز و نشیب و فرهنگ و تمدن کهن و متاثر از رویدادهای بندر مهم «سیراف» به عنوان یک میراث شفاهی در حال فراموشی است. در جنوب ایران و به ویژه منطقۀ شیبکوه، نقش فرهنگی و روند تاریخی و اجتماعی ساز نیانبان به عنوان یکی از شاخصترین سازهای این منطقه زوایای بسیاری دارد که برای درک هویت قومی، فرهنگی و موسیقیایی منطقه بسیار حائز اهمیت است. بررسی ساز نیانبان در منطقه و مطالعۀ تاریخچه و تحولات این ساز از منظر نام، شکل ظاهری، سبک نوازندگی، قطعهها و مقامهای موسیقی، همنوازی با دیگر سازها میتواند به نوعی راوی مردمشناسی و تاریخ این نوار محصور در دریا و کوه باشد.
شاه عباس کبیر
ژان گور
بهرام افراسیابی
قزلباش شاه
کتابی دیگر از نویسنده کتاب: خواجه تاجدار
نویسنده در این کتاب به بررسی تاریخ سلسلة صفویه، به ویژه دوران پادشاهی «شاه عباس کبیر» (978ـ1038ق) پرداخته است. در این بررسی ضمن ارائة مقدمهای کوتاه از چگونگی پیدایش سلسلة صفوی و بر تخت نشستن شاه عباس، حوادث و وقایع رخ داده در آن دوره همچون: نبرد با ازبکان؛ ورود برادران «شرلی» در 1008 هـ.ق و پایان تاخت و تاز ازبکان در خراسان؛ چگونگی ورود شرلیها به قزوین و اصفهان؛ سفر شاه به مشهد به سال 1011ق به منظور آزمایش آمادگی ارتش ایران؛ چگونگی سقوط آخرین پایگاه نظامی در قفقاز؛ اوضاع سرزمین گرجستان در زمان پادشاهی شاه عباس و نوع رابطة سیاسی آنها با ایران؛ استعمار پرتغالیها در خلیجفارس؛ فتح بغداد در سال 1032ق و… و چگونگی مرگ شاه عباس، مطرح و شرح داده شده است.