منطق ارسطو
منطق ارسطو
میرشمس الدین ادیب سلطانی
ارسطو/ ارستاتاليس/ اريستوتل(Aristotle) در سال 384ق م در شهري از مقدونيه بنام استاگيرا(Stagira) واقع در 300كيلومتري شمال آتن بدنيا آمد. پدر وي پزشك پادشاه مقدونيه نياي اسكندر معروف بود. در هفده سالگي براي تحصيل در مدرسه مشهور افلاطون موسوم به آكادمي به آتن سفر كرد. به اندازه بيست سال بعنوان دانشجو و سپس معلم، در آكادمي روزگار گذرانيد. پس از مرگ افلاطون ارسطو( با توجه به گرايشات ضد مقدوني آتنيان) نزد دوست خود، هرميا، حاكم شهر اسس(Assos) در آسياي صغير رفته و مشاور وي گرديد و با دختر خوانده وي ازدواج كرد. بعد از آنكه هرميا توسط سپاه ايران دستگير و اعدام گرديد، ارسطو به پايتخت مقدونيه رفت و آموزش اسكندر(همان اسكندر مقدوني معروف آینده)، پسر فيليپ پادشاه مقدونيه، را عهده دار گرديد. وقتي در سال 335ق م اسكندر به پادشاهي رسيد، ارسطو به آتن مراجعت كرد و در آنجا مدرسه خود بنام لاي-زي-يم(Lyceum) را برپا ساخت. از آنجا كه معلمان و دانشجويان اين مدرسه اغلب مباحثات خويش را در حال قدم زدن در باغ يا راهرو سرپوشيده مدرسه انجام ميدادند، اهالي اين مدرسه وپيروان و گسترندگان آموزه هاي فلسفي(متافيزيكي) ارسطو به Peripatetic)) راه روندگان يا مشائيون مشهور گشتند. در تاريخ فلسفه ايراني اسلامي عبارت “حكمت مشاء” به همين آموزه ها اشاره دارد، كه از نام آورترينان آنان، فارابي(مشهور به معلم دوم) و ابن سينا هستند. يك سال بعد از مرگ اسكندرمقدوني، به سال 323ق م، ارسطو به دليل فضاي گسترانيده شده ضد مقدوني در آتن، به املاك خانوادگي خود در Évvoia مراجعت نمود و سال بعد درگذشت.
2- آثار ارسطو: ميدانيم كه اوايل و هنگامیکه در آكادمي افلاطون حضور داشته، انديشه هاي خود را مانند استاد خود افلاطون در قالب گفتگو ارائه ميكرده است. ولي بجز چند قطعه از آنها كه در آثار نويسندگان بعدي يافت شده است، بقیه آنها از دست رفته اند. ارسطو نوشتارهاي حرفه اي و كوتاهي نيز داشته، ازجمله، واژه نامه فلسفه و خلاصه نظرات فيثاغورثيان. از اينها فقط تعدادي قطعات ناپيوسته باقي مانده اند. آنچه عمده و اصل از وي باقي است درسگفتارهاي دقيق و مرتب وي، تقريبا در باره تمام حوزه هاي دانش و ادب، است. آنچه ارسطو را مشهور و نزديك به دوهزارسال فصل الخطاب كرده بود، همين درسگفتارها بودند كه ديرتر توسط ويراستاراني تنظيم و نشر گردانيده شدند. از ميان اين آثار، گردآيه اي از درسگفتارهاست كه نام “ارگانون”(ابزار) را برخود دارد. ازاين جهت كه هدف آن گسترش نظری ابزارها و پايه ها است تا بتوان بر آنها دانستني محصل بناكرد. گردایه ارگانون ظاهراْ در نیمه دوم قرن اول میلادی توسط Andronicus of Rhodes تهیه و مرتب شده است. كارهاي ارسطو در دانش طبيعت در گردايه “فيزيك(طبيعت)” تنظيم گرديده است. اين گردآيه آثار شامل مطالعات و نظرات ارسطو در گستره وسيع از دانش، از جمله، ستاره شناسي، هواشناسي، گياه شناسي، زيست شناسي است. نگره هاي وي در باره هستي و خاصه هاي بودن، كه ارسطو خود آنها را فلسفه اولي(Prote Philosophia)ميناميد، بعد از “فيزيك” جاي گرفت، و ازاين جهت اين گردايه درسگفتارها نام “متافيزيك” (مابعدالطبيعت) برخود گرفت. ارسطو يكي از فرزندان پسر را با پدر همنام كرد، و رساله خود درباره اخلاق را به وي اهدا كرد. اين گردايه به “اخلاق نيكوماخوس” مشهور گشت، كه در واقع فلسفه اخلاق ارسطویی است. ازميان آثار ديگر وي بايسته است از “ريتوريكا” نام برد. ريتوريكا را ميتوان كاربرد صناعت کلام در استدلال ناميد. در كتاب “درآمدي به منطق” كه خط هادي و حامل اين وب نامه است، ريتوريكا افزون بر فصلهاي مربوط به زبان، بندي جداگانه در فصل “استدلال در زبان رايج” به خود ويژه كرده است.
ناگفته نماند كه، تا مدتها بعد از تنظيم آثار ارسطو، واژه “منطق/لاجيك” معمول نبود و مستقيماَ به خود ارگانون و مواد آن اشاره ميگرديد.
3– تا اينجاي سخن ….؛
ترجمه كامل ارگانون به فارسي از روي متن اصلي (يوناني) و با همين عنوان بكوشش پژوهشگر دكتر م.ش اديب سلطاني انجام و توسط مؤسسه انتشاراتي نگاه در تهران نشر گرديده است(1378خ). سبك ترجمه و پانوشت ها و ضميمه مترجم به ارزش ترجمه اين اثر تاریخی بسيار افزوده است. گزيده در پي آمده از پيشگفار مترجم به همين كتاب است كه در ابتداي پارنگاشت 5.1.2 آمده است: “منطق ارسطو(يي) تنها اکنون از ديدگاه تاريخي اهميت دارد، ولي خواندن منطق ارسطو.. …. شايد همواره و جاودانه مطرح باشد،…”
اخلاق | ارسطو
ارسطو
تدوین و ترجمه رضا مشايخى
کتاب حاضر، ترجمهاي از کتاب معروف «ارسطو» (384ـ321ق.م) با نام «اخلاق» است. «کتاب «اخلاق»: معروف به «اخلاق نيکوماکوس» است و گفته ميشود که ارسطو آن را به نام پسر خود «نيکوماکوس» ناميده است. اين کتاب در ده بخش تدوين يافته و با نظرية «سعادت» به اتمام ميرسد که ميتوان آن را فشردة کتاب و کليد آن دانست. «ارسطو» پس از نفي لذّت، ثابت ميکند که سعادت حقيقي انسان در اين است که در مشاغل عقلي و مشهودات هوشي صرف شود و اسم آن را حيات تأمّلي مينهد. در نهايت «ارسطو» نتيجه ميگيرد که سعادت عبارت از عمل تأمّل است و اينکه مرد دانشمند، تنها فردي است که ميداند خوشبختترين فرد روي زمين است.
سیاست
ارسطو
حمید عنایت
ارسطو پس از مطالعه تعدادی از قوانین اساسی و نظری دولت شهرها، آنها را براساس معیارهای مختلفی طبقهبندی کرد. در یک سو قوانین اساسی واقعی (یا خوب) قرار دارند که به دلیل هدف آنها که خیر عمومی است خوب تلقی میشوند و در طرف دیگر قوانین اساسی منحرف است، زیرا فقط سعادت بخشی از جامعه را هدف قرار میدهند. واژه سیاست (politics) مشتق از واژه یونانی پولیس (polis) است و به دولت شهرها اشاره دارد. به عقیده ارسطو «انسان حیوان سیاسی است» و بالاترین سطح جهان سیاست پولیس است؛ بنابراین برای یک زندگی خوب و مرفه ضروری است که شهروند یک دولت شهر بود. ارسطو سیاست را در شش بخش و هشت کتاب نگاشته و در آن به موضوعات خانواده، تدبیر منزل، بندگی، مالکیت، زناشویی، نظریات افلاطون و نقد حکومت های اسپارت و کرت و کارتاژ، قانون اساسی و مسائل مربوط به آن، انواع گوناگون دموکراسی، الیگارشی، جمهوری یا حکومت حد وسط میان آن دو، علل انقلابها در حکومتها، روش تشکیل دموکراسیها، الیگارشیها، و روش پایدار داشتن آنها و حکومت کمال مطلوب می پردازد.
ابسورد در تئاتر
نوربر ابودرهم
هومن حسینزاده
تئاتر ابسورد تئاتری بیکرانه و بیمرز است و برخلاف نظر ارسطو در آن «تقلید از کنش بشری» و به ویژه تعیین حد و مرز این تقلید جایی ندارد. تئاتر ابسورد نه چون حد و منطق و کرانه، که چون کویر است. پشت هر تپۀ شنی کرانهای نو وجود دارد و تعداد بیشمار تپههای شنی یعنی همان بی کرانگی. «انتها»یی در کار نیست و هر کس که این کویر را طی میکند، مجبور است بیهدف و حتی بیجهت به پیش برود. تغییر معنا هیچ معنایی ندارد. تئاتر ابسورد مواجههای دوقطبی است. انسان در تئاتر ابسورد شیزوفرن است. عطش او برای درک جهان جز بیمعنایی چیزی به همراه ندارد. پس منطق وجودی و منطق زنده بودن او جز تکهپارگی نخواهد بود.
مکتب های فلسفی (از دوران باستان تا امروز)
ترجمه و تالیف پرویز بابایی
مكتبهاى فلسفى براى استفاده خوانندگانى فراهم شده است كه بهتازگى وارد حوزهى فلسفه شده يا مىخواهند بشوند. اين كتاب با وجود جامعيت خود از شرح تفصيلى، فنى و پر تعقيد دورى جسته و بهجز در مورد چند فيلسوف مهم، به خلاصهى نظريهى فيلسوفان و مكتبها اكتفا كرده است. با اين همه اميدوارم فصلهايى، بهويژه چند فصل پايانى، توجه دانشوران و اهل فلسفه را نيز جلب كند.
اين كتاب ضمن بزرگداشت و تشريح نظريههاى فيلسوفانى همچون افلاطون، ارسطو، دكارت، لايبنيتس، كانت، اسپينوزا و ديگران به خاستگاه اجتماعى و طبقاتى و شأن نزول انديشههاى آنان توجه نموده، از منشأ مناقشههاىشان با صاحبان عقايد مخالف پرده برمىدارد. براى اجتناب از داورى يكسويه، از فرهنگهاى فلسفى، بهويژه از فرهنگ فلسفهى پروگرس سود جستهايم و در مورد هر فيلسوف و هر مكتب فلسفى به اين فرهنگ استناد كردهايم.
معرفی کتاب «دربارۀ امر سیاسی»
پس از شدتگیری حملاتی تروریستی چون حادثه 11 سپتامبر، در ادبیات سیاسی دنیا بسیار می شنویم که باید اختلافات سیاسی کنار گذاشته شود و در واقع مبارزه واقعی بین خیر و شر است. اما این برای زندگی سیاسی و اجتماعی چه معنایی دارد؟ آیا یک «راه سوم» فراتر از چپ و راست وجود دارد؟ و اگر چنین است آیا باید از آن بترسیم یا از آن استقبال کنیم؟ این کتاب تامل برانگیز توسط شانتال موف، نویسنده سیاسی شناخته شده جهانی، گزارشی از وضعیت جهانی دموکراسی ارائه میکند و مرتبطترین اطلاعات را در اختیار خوانندگان قرار میدهد. موف با این استدلال...
نشانهشناسی و فلسفۀ زبان
امبرتو اکو
ترجمۀ عبدالکریم اصولی طالش
فیلسوف فرهیخته تنها میتواند از قدرت زبان طبیعی برای توصیف، اگر نه واقعاً برای ساختن جهان، شگفت زده شود. قدرت زبان تا جایی که در تاریخ طبیعی و علم نیز پیش روی کرده است به اندازه کافی تأثیرگذار است، اما ظرفیت تجلی قوه زبانی انسان زمانی خود را نشان میدهد که به قلمروهای اجتماعی و فرهنگی روی میآوریم، جایی که زبان نقش سازندهای را ایفا میکند.
جای تعجب نیست که یونانیان باستان هم زبان و هم خود عقل را تحت یک اصطلاح واحد یعنی لوگوس درک میکردند! حال در ریشه همه اینها، کارکرد دلالتی خود کلمه نهفته است. بنابراین رشته نشانهشناسی که ماهیت نشانهها و فرآیندهای شکلگیری آنها جهت درک پرورش یافته دانش و زندگی را مطالعه میکند، باید برای ذهن هیجانانگیز و کلیدی باشد. از این رو، زمانی که یک شخصیت ادبی مشهور مانند اومبرتو اکو، رماننویس ایتالیایی، نوشتن شرحی از این پدیدهها را در اثری مثل این کتاب به عهده میگیرد، باید از آن استقبال کرد.
آزادی راستین: فلسفۀ عملی اسپینوزا
برت ادکینز
فرشید مقدم سلیمی
کتاب آزادی راستین (۲۰۰۷) را ادکینز برای دانشجویان مقطع کارشناسی فلسفه نوشته است؛ دانشجویانی که آشنایی قبلیشان با اسپینوزا بسیار اندک است. پس نویسنده از طرح موضوعات دشوار پرهیز کرده، و کوشیده تا در متنی خوشخوان، با مثالهایی جالب توجه و ملموس، بینشهای فلسفی مهم اسپینوزا را فهمپذیرتر کند. برای همین کتاب برای عموم خوانندگان نیز میتواند مفید باشد. اما چنین کتابی، بیش از همه بهکار خوانندهای خواهد آمد که میخواهد بهکمک اسپینوزا در مسألهای عملی یا بهعبارت دیگر اخلاقی-سیاسی بیندیشد؛ و رویکرد درست به فلسفه هم همین است. بهقول ویتگنشتاین، فلسفه راه خروج را به مگسِ گرفتار در بطری نشان میدهد.
*از پیشگفتار مترجم