گزیده ای از کتاب؛ رمز و اسطوره در شعر معاصر ایران و عرب: بررسی تطبیقی رمزگرایی در شعر بدر شاکر سیاب و مهدی اخوان ثالث
عامل اساسی آفرنیش نمادهای خصوصی در شعر هر دو شاعر، شرایط سیاسی-اجتماعی و بحرانی است که جامعه آنان را دربر گرفته است. هدف از این نمادها، گزارش فضای سیاسی و اجتماعی روزگار شاعر و گاهی ایجاد تغییر در روند آن است
در آغاز کتاب؛ رمز و اسطوره در شعر معاصر ایران و عرب: بررسی تطبیقی رمزگرایی در شعر بدر شاکر سیاب و مهدی اخوان ثالث، می خوانیم
فهرست مطالب
بخش اول. چیستی ادبیات تطبیقی.. 31
تعریف ادبیات تطبیقی (Comparative Literature) 31
ادبیات تطبیقی و تاریخچه‌ی پیدایش آن در جهان غربی.. 35
بخش دوم. ماهیت رمز و پیوند آن با دیگر صور خیال. 54
رمز و سمبل در لغت و اصطلاح. 54
رمز و پیوند آن با دیگر صور خیال. 68
فصل دوم. پیدایش رمزگرایی در ادبیات غربی، عربی و فارسی.. 101
بخش اول. رمزگرایی (سمبولیسم) در ادبیات غربی.. 103
بخش دوم. رمزگرایی در شعر معاصر عربی.. 117
1- رمزگرایی جبران(1883-1931) 121
-ایلیا ابوماضی (1889-1957) 125
-میخائیل نعیمه (1889ـ1988) 128
-امین الریحانی (1876-1940) 129
4-رمزگرایی شعر معاصر عرب در لبنان. 131
5-رمزگرایی شعر معاصر عرب در مصر. 140
6- رمز گرایی در شعر نوین عرب.. 145
صلاح عبد الصبور (1931-1981) 153
بخش سوم. رمزگرایی در ادبیات فارسی.. 158
فصل سوم. نگاهــی به زندگی‌نامه و تحول شعر بدر شاکر سیاب و مهدی اخوان ثالث.. 193
بخش اول. اوضاع اجتماعی و فرهنگی بدر شاکر سیاب.. 195
ـ مراحل تحصیلی و اوضاع اجتماعی سیاب.. 197
مرحله‌ی رمانتیسم (1943-1948): 223
مرحله‌ی رئالیسم (1949-1955): 227
مرحله‌ی ذاتی یا ایوبی (1961-1964) 248
بخش دوم. اوضاع اجتماعی و فرهنگی مهدی اخوان ثالث.. 256
ـ مراحل تحصیلی و اوضاع اجتماعی اخوان ثالث.. 256
شعر اخوان در دوره آغازین (پیش از کودتا) 272
دوره میانین (از کودتا تا 1344) 277
دوره فرجامین (1345 تا پایان) 287
فصل چهارم. بررسی انواع نمادها در شعر بدر شاکر سیاب و مهدی اخوان ثالث.. 291
بخش اول. انواع نمادها در شعر بدر شاکر سیاب.. 293
ـ اوديپ و مادر وی، ژوكاست.. 370
– كعبه، ذي قار و نعمان بن المنذر. 416
انواع نمادها در شعر مهدی اخوان ثالث.. 433
1ـ نمادهای دینی پیش از اسلام. 494
2ـ نمادهای دینی پس از اسلام. 504
ـ امام موسی بن جعفر صادق و هارون. 524
ث-نمادهای مردمی (فولکلوری) 529
فصل پنجم. بررسی تطبیقی مفاهیم نمادین و سمبلیک
در شعر بدر شاکر سیاب و مهدی اخوان ثالث.. 535
شرح و تحلیل قصیده‌ی «في المغرب العربي» از سیاب.. 539
شرح و تحلیل شعر «آخرشاهنامه» از اخوان ثالث.. 558
شرح و تحلیل قصیده‌ی «مدینة السندباد» از سیاب.. 574
شرح و تحلیل شعر «مرد و مرکب» از اخوان ثالث 594
شرح و تحلیل شعر «کتیبه» از اخوان ثالث.. 622
شرح و تحلیل قصیده‌ی «مدینة بلا مطر» از سیاب.. 635
شرح و تحلیل شعر «زمستان» از اخوان ثالث.. 650
چکیده
در ادبیات نماد یکی از شگردها و ترفندهای تصویرگری و از جمله امور مربوط به حوزه‌ی بیان است. نمادهای ادبی بیش از آن‌که از حوزه‌های دیگر تقلید شده باشند، زاییده‌ی ذهن خلاق نویسنده و شاعر است. چنان‌که نماد از جای دیگر وام گرفته شـده باشـد، بنا به شـرایط اثر تغییر می‌کند و نقـش تازه‌ای به خود می‌گیرد.
از حیث دایره‌ی مفهومی نماد بر دو نوع است: اول نمادهای قراردادی یا عمومی که به سبب تکرار، دلالت آن‌ها صریح و روشن است. این دسته از نمادها به چند گونه‌ی متفاوت در شعر اخوان و سیاب آشکار می‌گردند: اسطوره‌ای، تاریخی، دینی و فولکلوری. بسامد کاربرد نمادهای عمومی در شعر اخوان و سیاب به نحو چشم‌گیری بالا بوده با این تفاوت که در شعر اخوان صبغه‌ای میهنی و در شعر سیاب علاوه بر حضور دلالت‌های میهنی، توجه به نمادهای فراملی و وام‌گیری از آن‌ها نیز به صورتی بارزتر از شعر اخوان احساس می‌شود.
دوم نمادهای خصوصی یا شخصی که حاصل ابتکار شاعران و نویسندگان بزرگ است و در ادبیات قبل از آنان مسبوق به سابقه نیست. این دسته از نمادها که حکایت از اوج خلاقیت هنری شاعر می‌کنند، بخش قابل توجهی از بافت شعر اخوان و سیاب را به خود اختصاص داده‌اند. عامل اساسی آفرینش نمادهای خصوصی در شعر هر دو شاعر، شرایط سیاسی- اجتماعی و بحرانی است که جامعه‌ی آنان را در بر گرفته است. هدف از این نمادها، گزارش فضای سیاسی و اجتماعی روزگار شاعر و گاهی ایجاد تغییر در روند آن است.
مفاهیم بنیادی که نمادهای شعری اخوان و سیاب بر محور آن‌ها شکل گرفته است، عبارتند از: شکست و دلمردگی، منجی دروغین، تلاش بیهوده و جامعه‌ی خفقان‌آلود. فرق اساسی پردازش دو شاعر از این دسته مفاهیم، در میزان امید و یأس آن‌ها در تحقق آرمان رهایی به واسطه‌ی تلاش مردمی و ظهور منجی‌ای عدالت‌گستر نهفته است؛ اخوان امید به رهایی نداشته و تمام بارقه‌هایی را که روح خیزش جمعی را تقویت می‌کند، فریبی بیش نمی‌خواند برخلاف سیاب که برغم وجود مایه‌های ناامیدانه در شعرش، هنوز به رستگاری واپسین و تحقق آرمان نجات باور دارد.
کلید واژه‌ها: سیاب، اخوان ثالث، ادبیات تطبیقی، رمزگرایی، انواع نمادها، مفاهیم نمادین.
تقدیر و تشکر
صمیمانه‌ترین سپاس خود را به محضر تمام استادان گرانقدری که در این مقطع تحصیلی شاگردی در محضر ایشان نصیب من شد و همواره مشوق و یاریگر من بوده و از آغاز تا پایان این پژوهش مرا همراهی کرده و با نکته سنجی‌ها و دقت نظر‌های خود کار را بر من آسان کرده‌اند، تقدیم می‌دارم.
پیش از همه بر خود فرض می‌دانم از استاد گرامی‌ام خانم دکتر حمیرا زمردی که زحمت راهنمایی این رساله را پذیرفته، و همواره با دید وسیع و نگاه گسـترده پاسخگوی سـوألات من بوده‌اند، صمیمانه تشـکر نمایم.
از استاد بزرگوار جناب آقای دکتر منوچهر اکبری که زحمت مشاوره‌ی این رساله را پذیرفته و در امر نوشتن این رساله مرا راهنمایی فرموده‌اند، سپاسگزاری می‌کنم.
نیز از استاد گرانقدر جناب آقای دکتر سید محمد منصور طباطبایی که با دلسوزی، مشاوره‌ی این پژوهش را به عهده گرفته‌اند، کمال قدردانی را دارم.
همچنین از زحمات داوران محترم جناب آقای دکتر حبیب‌الله عباسی و جناب آقای دکتر عبدالرضا سیف که علی‌رغم مشغله‌ی فراوان، زحمت مطالعه و داوری این رساله را تقبل نموده‌اند و جهت پربارتر شدن این تحقیق مرا یاری خواهند فرمود، پیشاپیش سپاسگزارم.
همچنین از همه کسانی که به نوعی مرا در انجام این اثر یاری رسانده‌اند، کمال تشکر را دارم و برای ایشان از خداوند منان پاداش و اجری بی‌پایان خواستارم.
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.