از صدا تا سکوت

محمد حقوقي در ارديبهشت‌ماه سال 1316 در اصفهان به دنيا آمد. دوره‌ي ابتدايي و متوسطه را در همين شهر و دروه‌ي دانشجويي را در تهران در رشته‌ي ادبيات فارسي دانشسراي عالي گذراند.
نخستين شعرهايش را از سال‌هاي 30 تا 35 در روزنامه‌ها و سالنامه‌هاي محلي در قالب‌هاي كهن و از سال 36 تا 40 در هفته‌نامه‌ي فردوسي و ماهنامه‌ييام نوين در قالب‌هاي چارپاره و نيمايي به چاپ رساند.
حقوقي از سال 1340 ضمن تدريس در دبيرستان‌هاي اصفهان و همكاري دورادور با مجله‌هاي آرش، جگن، پيام نوين، نگين، بازار رشت، هنر و ادبيات جنوب، درياي شيراز و روزنامه‌هاي اطلاعات، كيهان و آيندگان، همراه با دوستان تازه‌يافته‌خود هوشنگ گلشيري، احمد گلشيري، محمد كلباسي و جليل دوستخواه، مجله‌ي جنگ اصفهان را راه انداخت. مجله‌اي كه با همكاري ابوالحسن نجفي، احمد ميرعلايي، ضياء موحد، اميرحسين افراسيابي، روشن رامي و جوانان آن سال‌ها: مجيد نفسي، محمدرضا شيرواني، رضا فرخفال، يونس تراكمه، هرمز شهدادي و برهان حسيني، شماره به شماره وزني ديگر گرفت و به عنوان مجله‌اي پيشرو و هدفمند، به تدريج انتظار قلم به دستان پايتخت‌نشين را به خود معطوف كرد؛ تا آن‌جا كه اكثر نويسندگان و شاعران و مترجمان از جمله: احمد شاملو، مهدي اخوان ثالث، م. آزاد، منوچهر آتشي، داريوش آشوري، تقي مدرسي، بهرام صادقي، مصطفي رحيمي، عبدالحسين آل رسول، يدالله رؤيايي، صفدر تقي‌زاده، محمدعلي صفريان، سيروس طاهباز، پرويز مهاجر، رضا سيدحسيني، ناصر تقوايي، ميهن بهرامي و ديگران با آن همكاري كردند.
اما محمد حقوقي با نوشتن مقاله‌ ی – كي مرده، كي بجاست- سال 1345 در ميان اهل شعر شهرت يافت. او در اين مقاله به وضع شعر ايران پرداخت و با تقسيم‌بندي شعرها به اشعار دوره اي، اشعار گمراه، اشعار مغشوش و اشعار پيشرفته، حد هر يك از شاعران مشهور تا آن زمان را بازشناساند و درنهايت شعرهاي پيشرفته‌ايران را تنها در آثار هفت شاعر از پيروان نيما بازديد: ‌احمد شاملو، مهدي اخوان ثالث، فروغ فرخزاد، م. آزاد، منوچهر آتشي، سهراب سپهري و يدالله رؤيايي كه به گفته‌ي خودش، اينان شاعراني هستند كه شعرشان هنوز نيز شعر مطرح ماست.
حقوقي در تابستان 1349 همراه با ابوالحسن نجفي به تهران آمد و چند سال بعد، جنگ اصفهان عملا تعطيل شد. او پيش از سفر به تهران در كنار جنگ اصفهان جز مقاله‌ها و نقدهايي كه نوشت، تنها دو مجموعه شعر به نام های – زوايا و مدارات- و – فصل‌هاي زمستاني- منتشر كرد. حقوقی به درخواست مؤسسه فرانكلين، كتاب – شعر نو، از آغاز تا امروز- و به پيشنهاد سازمان كتاب‌هاي درسي، كتاب -ادبيات معاصر ايران- را به رشته‌تحرير درآورد و تا سال 1357 جز كتاب -چهره‌هاي شعر امروز-، سه مجموعه‌شعر نيز با نام‌هاي – شرقي‌ها-، -گريز‌هاي ناگريز- و – با شب،‌با زخم، با گرگ- را انتشار داد. وی تا آغاز دهه 60 شعر بلند – خروس هزاربال- را تحت تأثير جنگ و نيز نخستين مجموعه از كتاب‌هاي – شعر زمان ما- را كه بازنوشته‌همان مقاله مفصل او در ششمين شماره – جنگ اصفهان- درباره‌ي احمد شاملو بود، به چاپ رسانيد.
حقوقي از اواخر سال 63 تا اواخر سال 64 را در سوييس به سر برد و تا پايان دهه‌ي 60 تنها دو كتاب ديگر منتشر كرد: «خروس هزاربال» را همراه با بخشي از شعرهاي «برني» و نيز كتاب «شعر و شاعران» را كه گردآورده‌اي از مقاله‌ها و نقدهاي او بود.
محمد حقوقي در سال 70 نخستين مجموعه‌شعرهاي عاشقانه‌سپيد خود را با نام – گنجشك‌ها و گيلاس‌ها- نوشت و با نوشتن اين شعرها بود كه شوق نوشتن بار ديگر در او نيرو گرفت، تا آن‌جا كه دهه‌70 را سرشارترين و پربارترين سال‌هاي زندگي خود مي‌دانست.
او در اين سال‌ها جز تكميل كتاب‌هاي – شعر نو از آغاز تا امروز- و – ادبيات امروز ايران- كه هر كدام در دو مجلد انتشار يافت، چهار جلد ديگر از كتاب‌هاي – شعر زمان ما- را نيز به ترتيب درباره‌ي مهدي اخوان ثالث، سهراب سپهري، فروغ فرخزاد و نيما يوشيج به دست چاپ داد و در كنار آن‌ها، مجموعه‌هاي – شب مانا شب-، – دالان‌هاي بلند عصر-، – از بامداد نقره و خاكستر-، – سبدها-، – از دل تا دلتا- و – اندوه‌يادها- را نيز منتشر كرد.
مجموعه‌هاي شعر – سطح‌هاي شعر در سطرهاي نثر-  و – از صدا تا سكوت- نيز از ديگر آثار او هستند كه اواخر سال گذشته منتشر شدند.  این شاعر و منتقد معاصر 72 ساله در شامگاه دوشنبه 8تيرماه 1388 درگذشت.