منوچهر آتشی ( شعر زمان ما 8)

منوچهر آتشی

فیض شریفی

منوچهر آتشی در اواخر دههٔ ۳۰ با آهنگ دیگر در شعر معاصر به تجربه‌ای تازه دست می‌زند. او با کشف و شهود در طبیعت جنوبی و وحشی به نوعی خشونت غریزی در شعر دست می‌یابد. اما آنچه خشونت شعری آتشی را از عنصر خشونت آشفته و غیرمنسجم برخی از شاعران قبل و بعد از خودش (مثلاً از نصرت رحمانی یا کیومرث منشی‌زاده) متمایز می‌کند به‌جز حضور «جنوب»، لحن حماسی آن است

… بى‌هيچ ترديدى مجموعه‌ى بى‌نظير و پنج جلدى «شعر زمان ما» كه تفسير و تحليل گزيده شعرهاى پنج شاعر بزرگ معاصر: نيما، اخوان، شاملو، سپهرى و فروغ را شامل مى‌شود و طى ساليانى طولانى از سوى زنده‌ياد «محمد حقوقى» شاعر و محقّق فروتن فراهم آمده بود، گنجينه‌اى گرانبهاست از شعر روزگار ما كه انتشار آن با تلاش انتشارات نگاه ميسّر شد و جامعه‌ى ادبى اعم از روشنفكران و دانشجويان و ديگر اهالى فرهنگ از آن استقبال شايانى كردند و تجديد طبع چندباره‌ى هركدام از مجلّدات آن، گواه بارز اين ادعاست. دريغا در هشتم تيرماه 1388 محمد حقوقى، ملك اين جهانى وانهاد و به مصداق «اى بسا آرزو كه خاك شده»، كار تدوين مجلّدات بعدى شعر زمان ما، نافرجام ماند. آنچه اينك برابر خواننده است دوره‌اى جديد از اين مجموعه است كه به‌واقع حاصل تلاش و تتبّع محقق و اديب معاصر «فيض شريفى» است كه به روايت ايشان زنده‌نام «حقوقى» شش ماه پيش از فرونهادن قلم، دوام و پيگيرى و تأليف ساير مجلدات را بدو سپرده بود.در دوره‌ى جديد، فراهم‌آورنده سروده‌هاى «سيمين بهبهانى»، «نادر نادرپور»، «سياوش كسرايى»، «نصرت رحمانى»، «منوچهر آتشى»، «سيد على صالحى»«يدالله رويايى»، «فريدون مشيرى»، «شمس لنگرودى»، «حميد مصدق» و «حسين منزوى» را مطمح نظر قرار داده و بى‌آنكه صرفآ قصد تقليد از شيوه‌ى كار زنده‌ياد حقوقى را داشته باشد با روش و ديدى علمى و مدرن، با واكاوى و جستجوى برگ‌هاى ادبيات معاصر، ضمن تحليل و نقد اشعار هر شاعر، به‌گزينى از سروده‌هاى اثرگذار شاعران مورد بحث را نيز عرضه كرده است… انتشارات نگاه» مفتخر است در آغاز دهه‌ى پنجم فعاليت‌هاى فرهنگى‌اش، در كنار چاپ آثار بزرگان ادب معاصر ايران، بار فرونهاده‌ى زنده‌ياد محمد حقوقى را دگربار بر دوش گرفته و با چاپ ديگر مجلدات آن كه به سعى «فيض شريفى» فراهم آمده، اين بار را به سرمنزل مقصود برساند. به‌يقين اين مجموعه همراه با تجديد طبع مجلدات پيشين، چنانكه گفته آمد مجموعه‌ى «شعر زمان ما» را به گنجينه‌اى بى‌بديل بدل خواهد كرد كه هيچ آشنا به شعرى از آن بى‌نياز نخواهد بود…

در انتهاى كلام، يادى ديگر از «محمد حقوقى» اين استاد فرهيخته و شعرشناس شاخص داشته باشيم كه به‌قول سهراب سپهرى در شعر «دوست» :

«بزرگ بود

و از اهالى امروز بود

و با تمام افق‌هاى باز نسبت داشت…»

            عليرضا رئيس‌دانايى

225,000 تومان

جزئیات کتاب

وزن 250 گرم
ابعاد 21 × 14.5 سانتیمتر
پدیدآورندگان

فیض شریفی, منوچهر آتشی

نوع جلد

شومیز

نوبت چاپ

ششم

قطع

رقعی

تعداد صفحه

480

سال چاپ

1401

موضوع

بررسی شعر معاصر

تعداد مجلد

یک

وزن

250

برگزیده ای از کتاب منوچهر آتشی (شعر زمان ما 8)

تو مثل لاله ی پیش از طلوع دامنه ها

– که سر به صخره گذارد٬

                    غریبی و پاکی

ترا ٬ ز وحشت توفان ٬ به سینه می فشرم

عجب سعادت غمناکی

در آغاز کتاب منوچهر آتشی (شعر زمان ما 8) می خوانیم

شعر زمان ما نام عام كتاب‌هايى بود كه آقاى محمد حقوقى، به همّت انتشارات نگاه، هر فصل يكى از مجلداتِ آن را منتشر مى‌كرد. شاعران بزرگ معاصر ايران كه در اين كتاب‌ها، شاخصه‌ها و چگونگى شعرِ آنان و به تقريب همه‌ى جوانب كار آنان را دربرگرفته بود، نيما، اخوان، شاملو، سپهرى و فروغ فرخ‌زاد، بودند. مرگ تأثّرآور و نابهنگام آقاى حقوقى، باعث توقفِ اين مجموعه‌ها شد. شايد شش ماه پيش از اين اتفاق غم‌انگيز بود كه ايشان تلفنى از من خواست تا اين كار را پى بگيرم. از آن‌جا كه دكتر ايرج صف‌شكن از گفت‌وگوى نگارنده‌ى اين واژگان با جناب حقوقى آگاهى داشت، اين مطلب را با مديريت انتشارات نگاه در ميان نهادم و ايشان با توافقات و تفاهمات و تعهداتى كه در قبالِ مجموعه‌هاى ياد شده دارند، پذيرفتند تا براى آشنايى بيشتر شاعران جوان و دانشجويان، شاعران ديگرى كه در ادبيات معاصر ايران تأثير بلامنازعى داشته‌اند، مورد نقد و تحليل و بررسى قرار گيرند. بر همين مبنا شاعرانى چون سيمين بهبهانى، نصرت رحمانى، نادرنادرپور، منوچهر آتشى، سياوش كسرايى، سيدعلى صالحى و… كه در پيوند با شاعران گروه اول بوده‌اند، در وهله‌ى اول در نقد و تحليلى خطى و زمانى مورد بررسى قرار مى‌گيرند. به معنى ديگر به‌جز چگونگى سرايش شعرها و زبان شعرى، درون‌مايه، جهان‌بينى و تأثيرپذيرى و تأثيرگذارى آنان، ساختار شعرى و  فضاهاى ويژه و توانمندى‌هاى شاعرانه و ضعف‌هاى آنان، زمينه‌هاى سياسى اجتماعى و تبيين و تشريح اشعار و ديدگاه شاعران و منتقدان و محققان در پايان كتاب مورد توجه قرار مى‌گيرد. طبعاً در نقد و بررسى آثار شاعران فوق‌الذكر، انتظار خواننده‌ى بيشينه خواه خلّاق آن است كه نگارنده اين سطور از نگره و نُرم خود و نه كپى‌بردارى از محقق قبلى، شاعر را در برابرِ ديدگان مخاطبان قرار دهد. بر همين مبنا، در اين نوشتار، بازنمون‌هاى تصويرى و بوطيقاى هنجارين و وزن عروضى و موسيقى درونى شعر و سبك فرودين و ميانه و فخيم و سنجه‌ها و سمفونى‌هاى رنگين‌كمانى و عقلانيت درونى و بيرونى و كرشمه‌سازى‌هاى هنرمندانه شاعر و همچنين كهن‌شيوگى، ميانه ميانى و مدرن گونگى شاعر هم در كانون نگاهِ نگارنده قرار گرفته است :

بنابر همين مقدمات است كه اين كتاب‌ها به دو بخش تقسيم شده‌اند.

1) مقدمه (همه شاخصه‌هاى سبكى شاعر)

2) بدنه (به‌گزين شعرهاى شاخصِ شاعر)

سخن ناشر              7

پيش‌گفتار   9

حسب حال و اتوبيوگرافى منوچهر آتشى 11 ـ زمينه‌هاى تاريخى، سياسي‌ـاجتماعى و ادبى اشعار منوچهر آتشى 25 ـ شاخصه‌هاى شعرى منوچهر آتشى 27 ـ شاخصه‌ى تعادل‌سازى در نوگرايى در زبان و مفاهيم 32 ـ شاخصه‌ى دوران گذار شاعر 34 ـ آرايه‌هاى ادبى در اشعار منوچهر آتشى 42 ـ كنايه‌ها 45 ـ كنايه‌هاى تشخيصى 46 ـ جناس در شعرهاى آتشى 51 ـ طنين آوايى (واج‌آرايى) 52 ـ تلميح 53 ـ وزن و موسيقى در شعر منوچهر آتشى 60 ـ زنجيره‌هاى وزن نيمايى در شعرهاى منوچهر آتشى 64 ـ فهرست وزن‌هاى عروضى اشعار منوچهر آتشى 66 ـ تأثيرپذيرى و تأثيرگذارى‌هاى منوچهر آتشى  82

ريشه‌هاى شب (1330-1336)   89

تا شب بگذرد 97 ـ دروج 101 ـ ناايمن 103 ـ ريشه‌هاى شب  106

آهنگ ديگر (1335-1338)     109

آهنگ ديگر 115 ـ خنجرها، بوسه‌ها و پيمان‌ها 118 ـ شهر تصوير 123 ـ كرانه و من 126 ـ دره‌هاى خالى 128 ـ در غبار خواب 132 ـ بر ساحل ديگر 133 ـ نعل بيگانه  136

آواز خاك (1339-1336)      139

تشويش 145 ـ مى‌توانيم به ساحل برسيم 146 ـ مثل شبى دراز 148 ـ طرح 150 ـ پائيز 151 ـ سگ آبادى ديگر 152 ـ غزل كوهى 155 ـ كسوفى در صبح 157 ـ گلگون سوار 158 ـ عطر هراسناك 161 ـ مثل گلى سفيد 164 ـ ترانه‌هايى در مايه‌ى «دشتى» 166 ـ رؤيا 168 ـ ترانه‌ى ديدار 170 ـ هشدار 173 ـ بازگشت مرد 175 ـ غم دل مى‌توان… 178 ـ ظهور 180 ـ از هيچ… تا… 187 ـ غربت  190

ديدار در فلق (1348-1347)   191

در انتهاى دهليز 199 ـ فرياد آفتاب را شب… 202 ـ سوارى در فلق 204 ـ از پنجره 206 ـ شوريده‌وارى… 211 ـ ديدار در فلق  213

وصف گل سورى (1363-1358)            217

غزل كوهى دفتر شعرى بر انتهاى آغاز (1348) 225 ـ حادثه 227 ـ رُشد 229 ـ ديدار ساحلى (1) 232 ـ ديدار ساحلى (2) 234 ـ صبح 237 ـ وصف گل سورى 239 ـ ترانه‌ى فضايى 240 ـ هفت ترانه براى روح لوركا 242 ـ آوازهاى آتش (2) 245 ـ آوازهاى آتش (4) 246 ـ دل‌آگاهى‌ها 247 ـ وصف گل سورى 249 ـ ترانه‌ى افسوس  251

گندم و گيلاس (1369-1368)              253

آوازهاى معمولى براى دردهاى معمولى 255 ـ با نوح نااميد 259 ـ فراقى (1) 261 ـ فراقى (2) 263 ـ وهمِ سنگ 265 ـ سايه، سايه… سايه 267 ـ بامداد 270 ـ بر احتمال و بر وحشت 272 ـ واقعه 274 ـ همين‌جا 277 ـ آسانسور  279

زيباتر از شكل قديم جهان (1376)             281

زيباتر از شكل قديم جهان (1376) و چه تلخ است اين سيب (1378)    283

ببر و سپيده‌دم 289 ـ شاعران (3 290 ـ ذخيره‌ى ليالىِ بى‌ماه 293 ـ با دهان گل سرخ 295 ـ آوازهاى هابيل 297 ـ نام تو 300 ـ چه تلخ است اين سيب؟ 303 ـ ميان سه دهان 305 ـ چه تلخ است اين سيب! 306 ـ در رداى خاكستر 308 ـ بهارى 310 ـ تنها همين
خسوف 311 ـ تلواسه 313 ـ سپيده‌دم شاعر 315 ـ با ياد سال‌هاى دور جوانى 317 ـ نجوم وهم 320 ـ فصل درنا (5) 322 ـ نقاشى 324 ـ غزل آينه 325 ـ پس از مهمانى (2) 326 ـ نامه (1)  327

خليج و خزر (1380)              329

حادثه در بامداد                   333

با سايه‌اى يگانه 341 ـ شقايق و پل 343 ـ دو سوى پرده 344 ـ كابوس در پارك 346 ـ خواب مجوس 348 ـ نرم و سبز و سرخ 352 ـ پشت در 354 ـ گرگور سامسا! 356 ـ سه پرسش 358 ـ ترانه 360 ـ كنار واقعه 361 ـ به سمت ژرفاها 363 ـ دستمال كوچك  365 ـ نه به… نه از… 366 ـ غزل مكالمه (3)  368

اتفاق آخر      371

شش غروب فردا 377 ـ تمنّاى ابرى 379 ـ غزلِ غزل‌هاى سورنا 380 ـ ميخانه كشف من است! 382 ـ بى‌سيب، بى‌سلام 384 ـ سمفونى دهم 387 ـ باقىِ افسانه دروغ است  391 ـ و عشق… 392 ـ زن چهارم 394 ـ رؤيا در رؤيا 397 ـ نامى تازه يا انگشتى بر لبان 399 ـ فصل عذرا (2) 401 ـ خط‌ها و نقطه‌ها 403 ـ قرن سيلابِ چيزها 405 ـ شاخ قوچ و ناخن من  407

اتفاق آخر      409

چاه‌كن 411 ـ به‌خاطر شدنِ شاملو 413 ـ ترانه‌ى خيس خورده 415 ـ آواز پسامدرن  416

غزل غزل‌هاى سورنا         419

تقويم عشقى مفقود 427 ـ گُلگشتى با ژوكوند 430 ـ موكب كبوتر در حجله‌ى سرايش 432 ـ كمك 434 ـ سنگ از سنگ 436 ـ سمفونى اُفليا و آب در حاشيه‌ى هلن 438 ـ گناه كولى 444 ـ يك بازى 446 دو ملودى محال 448 ـ چشمانى سارق 450 ـ براى نام آذرخشىِ تو 453 ـ شناسنامه 455 ـ غزل غزل‌هاى سورنا  458

بازگشت به درون سنگ    459

بعد از ملال 461 ـ براى شاعران 463 ـ كولاژ (2) 465 ـ ترانه‌ى چاه و پيراهن 466 ـ سمفونى چندم 467 ـ براى شما 470 ـ اگر مى‌دانستى  473

كتاب‌نامه    479

نقد و بررسی‌ها

هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.

اولین کسی باشید که دیدگاهی می نویسد “منوچهر آتشی ( شعر زمان ما 8)”