وبلاگ

چراغ های رابطه تاریک اند: دربارۀ رمان «دوستان من»

روزنامه شرق در یادداشتی به معرفی کتاب «دوستان من» نوشتۀ امانوئل بوو پرداخته است که در ادامه می خوانید:

چراغ های رابطه تاریک اند: دربارۀ رمان «دوستان من»

شرق: از امانوئل بوو، نویسنده فرانسوی اخیرا کتابی با عنوان «دوستان» با ترجمه منصور انصاری در نشر نگاه منتشر شده است. این نویسنده قرن نوزدهم (۱۹۴۵- ۱۸۹۸) تا چند دهه پس از مرگش به فراموشی سپرده شد و به قول معروف در محافل ادبی چندان تحویل گرفته نمی شد. اما بعد از مدت ها، رمان های بوو جایگاه خود را در ادبیات فرانسه و نیز ادبیات جهان پیدا کرد. امانوئل بوو راوی زندگی های بربادرفته و ویران است. رمان های خوش خوان و در عین حال تامل برانگیز این نویسنده فرانسوی در دو دهه اخیر مورد اقبال واقع شده و به زبان های مختلف نیز ترجمه شده است. امانوئل بوو در پاریس از پدری یهودی مهاجر از اوکراین و مادری اهل لوکزامبورگ متولد شد. او از همان نوجوانی در ۱۴سالگی تصمیم گرفت که نویسنده شود. در سال ۱۹۱۵ او را به مدرسه شبانه روزی در انگلیس فرستادند و او در همان جا تحصیلات خود را به پایان رساند. از آن پس امانوئل بدون وقفه می نوشت، سال ۱۹۳۶ بود که انتشارات فلاماریون فرانسه رمان «شخصیت زن» را از بوو برای بار نخست منتشر کرد. او این رمان را در سال ۱۹۳۶ نوشته بود و «اکنون دیگر وقت آن رسیده بود که امانوئل بوو از فراموشی خارج شود». این نویسنده فرانسوی شاید به دلیل موضوعاتی که محور رمان هایش قرار می داد، سال ها نادیده گرفته شد؛ چراکه درست در زمانه ای که نویسندگان بزرگ از موضوعات بزرگی همچون جنگ و سیاست می نوشتند، او از روابط انسانی و مسائل خردی می نوشت که چندان به چشم نمی آمد یا به عبارت دقیق تر او جنگ را از لنز تاثیراتی که بر زندگی روزمره و روان آدم ها گذاشته بود می کاوید و از این رو از ارتباط مخدوش انسانی می نوشت، از خودخواهی و حقارت و تنهایی و انزوایی که انسان را به مرز فروپاشی می رساند. امانوئل بوو علاوه بر رمان و داستان در روزنامه های معتبر فرانسوی آن دوران نیز گزارش ها و مقالاتی به خصوص درباره وقایع جنایی و حوادث عجیب می نوشت اما با نوشتن در این مسیر موفقیت چندانی به دست نیاورد و شهرتی دست و پا نکرد. گرچه بسیاری از منتقدان و نزدیکان او به اهمیت کار او دست کم در انتخاب موضوعات به ظاهر نابهنگام به عنوان مصالح رمان هایش واقف بودند و یکی از این اظهارنظرها به این قرار است: «در سال ۱۹۴۲، در دورانی که امکان تشخیص دوست از دشمن ممکن نبود و معلوم نبود دشمن در پشت کدام نقاب چهره خود را پنهان نموده، امانوئل بوو کتاب «تله» را نوشت» که از قضا درباره همین نقاب ها و مخدوش بودن روابط انسانی بود. امانوئل بوو خود نیز عمیقا این تنش روانی را تجربه کرد و شاید از این رو بود که در سال ۱۹۴۵ در اثر بیماری غریبی که بیش از جسم او به روحش آسیب رسانیده بود از دنیا رفت. داستان های بوو از همان ابتدا با فضاسازی دقیق و روایت جزئیات فضای حاکم بر رمان در فرانسه حین جنگ یا بعد از جنگ را بازسازی می کند بی آنکه روایت را از وسط میدان جنگ بازگو کند، برای نمونه او در رمان «دوستان» از یک خانه سرد و بی روح و ساکنانش آغاز می کند: «از خواب که بیدار می ‏شوم، دهانم باز است… موهای خشک افتاده اند روی پیشانی‏ ام. لای انگشتانم را باز می کنم و موهایم را عقب می کشم. کار بی خودی است؛ مثل ورق های یک کتاب نو راست می‏ شوند و دوباره می افتند روی چشمانم… چشمانم را باز می‏ کنم، ملافه ها را تا چانه بالا می‏ کشم تا مبادا رختخوابم دوباره سرد شود. سقف براثر رطوبت لکه لکه شده؛ سقف اتاقم درواقع همان پشت بام است. بعضی جاها زیر کاغذدیواری‏ ها هوا جمع شده. اسباب و اثاثم‏ شبیه خرت وپرت های سمساری است که در پیاده‏ رو ولو شده‏ اند. لوله بخاری کوچک شبیه زانویی است که با کهنه پارچه ای باندپیچی شده. بالای پنجره سایبانی کج آویزان شده که دیگر به درد لای جرز هم نمی‏ خورد… همین که بارانی می بارد، اتاقم سرد می‏ شود. اصلا نمی شود باور کرد کسی در این سرما اینجا خوابیده باشد». بعد نوبت می رسد به ساکنان ساختمان برای مثال خانواده لکوآن که در همین طبقه زندگی می‏ کنند. «از مرد خانواده خوشم نمی ‏آید. البته رفتارم با او کاملا مودبانه است. فکر کنم چون دیر از خواب بلند می شوم از من ناراحت و دلخور است. لکوآن، هر شب، حدود ساعت هفت به خانه بازمی گردد، با لباس های کار لوله شده زیر بغل و سیگاری روشن گوشه لب؛ توتون سیگارش انگلیسی است؛ همین چیزها باعث شده تا مردم مدام بگویند که والا وضع این کارگرها از همه بهتر است… وقتی کسی با او صحبت می ‏کند، طرف را حسابی برانداز می‏ کند، چون به خیالش می‏ خواهد دستش بیندازد. با پوزخندی می ‏گوید می‏ دانید، چهار سال جنگ… من… آلمانی ‏ها هم نتوانستند سرم کلاه بگذارند. حالا شما می‏ خواهید از پس من بربیایید؟».

نوشتن دیدگاه