«ادوار سه گانه فلسفه بدیو»: معرفی و بررسی کتاب «ادوار سه گانه آلن بدیو»
سیاوش مهرانی، کارشناس ارشد فلسفه غرب، در صفحه “کتابخانه” روزنامه «سازندگی» طی یادداشتی به معرفی کتاب “ادوار سه گانه آلن بدیو” پرداخته است که در ادامه می خوانید:
«ادوار سه گانه فلسفه بدیو»: معرفی و بررسی کتاب «ادوار سه گانه آلن بدیو»
آلن بدیو که مهمترین فیلسوف زنده فرانسه به حساب می آید، به همراه جورجو آگامبن و اسلاوی ژیژک مهم ترین منتقدان جریان پسامدرنیسم محسوب میشود. او سعی دارد مفاهیمی مانند هستی، حقیقت وسوژه را بر اساس ریاضیات تعریف کند. وی از لحاظ دیدگاه سیاسی، یک چپ گرای رادیکال محسوب میشود. فیلیپه دورو که روزنامه نگار است و پیش از این سردبیر لیبراسیون و دلراما بوده است، گزارشی از آخرین سمینار آلن بدیو در روزنامه لیبراسیون نوشته است که بهمن ۱۳۹۵ وب سایت ترجمان این گزارش را با عنوان «آلن بدیو؛ برای آخرین بار» و با ترجمه علی برزگر منتشر کرد. این گزارش از اهمیت زیادی برخوردار است. دورو در بخشی از گزارش خود می نویسد: ما می توانیم به مسیر زندگی بدیو نگاه کنیم. سرمایه فرهنگی در اختیار او چشمگیر بود. پدر او یکی از مبارزان بزرگ مقاومت، بنیانگذار حزب پی.اس.یو و استاد «ممتاز» ریاضیات بود. مادرش هم «ممتاز» در ادبیات بود («ممتاز» در اینجا یعنی برنده یکی از آزمونهای تحصیلی رقابتی). او تصمیم می گیرد در فلسفه «ممتاز» شود و بنابراین «میانه روی» را پیش می گیرد. باوجوداین، او خیلی زود به حاشیه، مسائل جانبی و تجربه گري مخالف جویانه کشیده میشود و نهادهای علمی مختص به یک طبقه خاص را ترک می کند. این دانشجوی ای.ان. اس (اكول نرمال سوپریور) پس از حوادث «ماه مه ۱۹۶۸» به دانشگاه ونسن می رود. در آنجا آنها گذشته، نمرات، روابط استاد و دانشجو، و تمام سلسله مراتب و ریاست بازی ها را کنار گذاشته بودند. اما آلن بدیو، همانند بسیاری دیگر، به مرکز و اوج حرکت فرهنگی باز می گردد. آلن فینگیلکرات، پس از جدایی از حزب پرولتاریای چپ، به عضویت فرهنگستان فرانسه در می آید. آلن بدیو از وینسن که اکنون دانشگاه سندنی نام دارد، به ای.ان. اس در خیابان اولم می رود، یعنی دانشگاهی که در سال ۱۹۹۹ در ۶۲سالگی کرسی استادي آنجا را به دست می آورد. ژیل دلوز و ژان فرانسوا لیوتار، به سهم خود، به دانشگاه تمام امکانها وفادار باقی ماندند. باید بپذیریم که آنها هر دو دارای اعتباری بین المللی بودند که به راحتی شانه به شانه هر اعتبار دانشگاهی میزد؛ این اصطلاح را از بوریس آتنکور وام گرفته ام. او دانشجوی دکتری در ای. اچ.آی.اس.اس (انستیتو مطالعات پیشرفته علوم اجتماعی) و نویسنده تاریخچه ای موازی از مسیرهای زندگانی آلن بدیو است و همین طور نویسنده آلن بدیو در شماره نخست از نشریه زیلسل در ژانویه ۲۰۱۷ است. ما چه چیزی باید از بدیو بیاموزیم؟ بوریس آتنکور از کاترین کلمنت فیلسوف نقل قول می کند: «بدیوی مائوئیست چندان مرا مجذوب نمی کند، بدیوی سخنور اغلب مرا غمگین می کند، اما من با این موضوع مشکلی ندارم. من او را برای چیز دیگری دوست دارم». تقسیم بدیو به چند وجه یا به عبارت بهتر نام بردن از بدیوی سیاستمدار در کنار بدیو فیلسوف و بدیوی مائوئیست چیزی است که غالبا پذیرفته شده است اما نحوه تبیین آن از اهمیت برخوردار است.
چند سالی است که آثار بدیو به فارسی برگردانده میشود اما شرح مناسبی از اندیشه های او پیش از این به فارسی ترجمه نشده بود. اما به نظر می رسد انتشار تک نگاشت اليورفلثم اهل استرالیا و استاد فلسفه در دانشگاه امریکایی پاریس (AUP) درباره آلن بدیو با ترجمه روان علیرضا اسمعیل زاده برزی دانش آموخته دکترای هنر از دانشگاه علامه طباطبایی یک اتفاق خوب برای دوستداران اندیشه آلن بدیو در ایران باشد. آنگونه که اسمعیل زاده برزی در مقدمه خود اشاره می کند، مهم ترین رسالت کتابی که به ترجمه آن دست زده است، ارائه دوره بندی ای از تفکر بدیو است. فلثم تفکر بدیو را به سه دوره تقسیم می کند: دوره معرفت شناسی ماتریالیستی (دورۂ آلتوسری)، دورۂ مائوئیستی و دوره کنونی که دوره هستی شناسی ریاضیاتی است. بررسی این سه دوره، مضمون سه فصل اصلی کتاب فلثم است. فصل چهارم، متن مصاحبه ای بسیار کوتاه با بدیو است. تمرکز ویژه فلثم در بررسی هر دوره براصلی ترین اثر آن دوره است: مفهوم مدل نظریه سوژه و نهایتا وجود و رخداد. مسئله بنیادینی که همچون رشته پیوند همه مباحث این کتاب عمل می کند و موضوع اصلی تحقیق و بررسی فلثم در هر دوره از تفکر بدیو است، مسئله تغییر است؛ اینکه تغییر به خصوص در قلمرو سیاست چگونه اتفاق می افتد. از آنجا که الیورفلثم یکی از کارکشتگانی است که در سال های اخیر درباره بديو قلم فرسایی کرده است، ترجمه اثر او یک خبر خوب برای دوستداران اندیشه انتقادی به حساب می آید. وقتی بدانیم که الیور فلثم در کنار کسانی مثل پیترهالوارد، برونو باستیلس، جاستین کلمنس، آلبرتوتوسكانو و… یکی از برجسته ترین مفسران و مترجمان فلسفه آلن بدیو است که برجسته ترین کار ترجمه او قطعا برگرداندن وجود و رخداد به زبان انگلیسی به شمار می رود، جایگاه او را بیشتر درک خواهیم کرد.
مهم ترین مبحثی که آلن بدیو در کتابی که الیور فلثم به انگلیسی برگردانده دنبال می کند مفهوم رخداد است که با چهار روند حقیقت در ارتباط است. از نظر او روندهای حقیقت در عشق، ریاضی، سیاست و هنر وجود دارند. مفهوم رخداد در فلسفه بديو مفهومی پیچیده است که با شانس نیز در آمیخته است. انسانها گویی باید منتظر وقوع رخداد باشند و پس از آن است که انسانها بسته به موضعی که در نسبت با حقیقت جدید می گیرند به سوژه های متفاوتی تبدیل می شوند. سوژه هایی که از حقیقت استقبال می کنند، سوژههای وفادار هستند که در برابر آنها سوژههای ارتجاعی قرار دارند. موضوعی که همچنان پر مناقشه باقی می ماند این است که رخدادهای حقیقی را چگونه باید از رخدادهای جعلی تشخیص داد. اما برای فهم همه اینها نیازمند یک کتاب راهنما هستیم. راهنمایی که اليورفلثم به خوبی از پس نوشتن آن برآمده است.
مزیت این کتاب نسبت به آثار مقدماتی دیگری که برای فلسفه بدیو نوشته شده اند این است که ریشه های تفکر بدیو را پیش می کشد و ما را با نخستین بارقه های ظهور هریک از ایده های اساسی او مواجه میکند؛ نخستین کاربست های ریاضیات در فلسفه، نخستین نظرورزی ها درباره مفاهیم سوژه و حقیقت، نخستین مواجهه ها با روانکاوی و شعرو…. در عین حال این کتاب مسیر تحول افکار بدیو و تفاوتها و تازگی های هر دوره نسبت به دوره یا دوره های قبل از آن را به خواننده نشان میدهد. این موارد به تعمیق درک ما از عقاید فلسفی بدیو کمک فراوانی می کنند. همانطور که تاد می گوید، «این کتاب برای کسانی که می خواهند بن مایه های تفکر بدیو را دریابند، کتابی ارزشمند است. اما باید به این نکته هم توجه داشت که اگرچه این کتاب به عنوان درآمد یا اثری مقدماتی نوشته شده است، در واقع چندان هم مقدماتی نیست. فلثم در این کتاب چندان دغدغه آن را نداشته است که خواننده کاملا نا آشنا با فلسفه بديو را گام به گام به سمت درک اندیشه های او ببرد. بیان او در برخی موارد فشرده است و مستلزم دقت کافی از جانب خواننده. تاد به درستی اشاره کرده است که بهتر است کسانی که به سراغ این کتاب می روند، پیش زمینه ای در خصوص اندیشه بدیو داشته باشند زیرا در برخی موارد به نظر می رسد که نویسنده، حدی از آشنایی خواننده با موضوع را پیش فرض گرفته است. یان جیمز نیز ضمن اینکه این کتاب را یکی از مهم ترین آثار منتشر شده در سالهای اخیر در بررسی تفکر بديو می خواند، این نکته را متذكر میشود که هرچند که این کتاب خود را به عنوان اثری مقدماتی معرفی می کند اما گاهی در بحث های خود به برخی از آموزه های بدیو اشاره می کند که هنوز آنها را توضیح نداده است و این امر می تواند خواننده کاملا ناآشنا با بدیو را سردرگم کند. پیشنهاد مترجم این است که خواننده مبتدی، قبل از شروع این کتاب یا همزمان با آن، با مطالعه برخی مقالات با بخش هایی از برخی کتابها، آشنایی اولیه و کلیاتی با فلسفه بديو پیدا کند.
کتاب حاضر از چهار فصل تشکیل شده است: در فصل اول که با عنوان «سال های آلتوسری» نامگذاری شده است، آموزش فلسفی بدیو در محیط فکری فرانسه مورد بررسی قرار می گیرد. فصل دوم «مائوئیسم و دیالکتیک» نام دارد که بحث در باب حقیقت و تاریخ سرلوحه کار نویسنده قرار دارد. «هستی شناسی نظریه مجموعه ها و مدل سازی تغییر» به عنوان فصل سوم است که الیورفلثم در آن به بررسی گسست از مائوئیسم می پردازد. فصل آخر نیز که با عنوان «بدیوی زنده» نام گذاری شده است حاوی مصاحبه بسیار کوتاه اما مفید اليور فلثم با آلن بدیو است که در دسامبر ۲۰۰۷ در پاریس انجام شده است.
https://negahpub.com/shop/liberal-arts/%d8%a7%d8%af%d9%88%d8%a7%d8%b1-%d8%b3%d9%87-%da%af%d8%a7%d9%86%d9%87-%d8%a8%d8%af%db%8c%d9%88/